خواندنا من بۆ مریه‌مایێ : نائیف عه‌لی ئیبۆ
18/03/2011 14:13
خوه‌ندنا من بۆ (مريه‌ما) يێ : نايف عه‌لى ئيبو
( تنێ كه‌سێ بێ دل ، بێ خه‌م وگازنده يه)
( ئه‌ڤ وه‌لاته ژى ژ كچينييێ هاتيه ئێخستن به‌لێ هێژ ئه‌م شانازييێ پێ دبن، كو وه‌لاتێ مه‌يه )
(مريه‌ما) ناڤونيشانا رۆمانه‌كا نه درێژه، رويدانێن وێ دقالبكه‌كێ بچووك ده دبێژنێ دهۆك، و د جڤاكه‌كى ده نه وه‌ك هزر و بيرێن مريه‌مايێ،تێنه گێران، و د زه‌مانه‌كێ ده هه‌رچه‌نده نه درێژه، به‌لێ بۆ ته‌مه‌نێ خه‌لكێ وێده‌رێ يێن ژى كورت، يا درێژه .
(مريه‌ما ) د هزر و بير و سه‌ر و ناڤپيێن ب قرێژ و پيس وگه‌مارگرتی ئه‌وێن دڤێن بچنه به‌حه‌شتا دێرين هه‌ر ب چ رێكا هه‌بت كو هه‌تا بۆ وان نه‌خه‌مه سه‌ر كيسێ كێ بت، ناڤهلگره‌كا ئاخره‌تى يه. و د هزر و بيرێن دوژمنێ سه‌ربرين وره‌جماندنێ ده به‌لێ نه بتنێ بۆ به‌حه‌شتێ، ناڤهلگرا ئه‌و كچا زاييه يا كو هێشتا په‌رده‌يا كچينيێ نه قه‌تاندى. به‌لێ مريه‌ما د هز و بيرێن خودانێ وێ يان باشتر بێژين هه‌ڤالێ وێ يان باشترین بێژين عاشقێ وێ ده ناڤهلگرا هنده‌ك تشتێن ديتره ، ناڤهلگرا دژی ته‌په‌سه‌ريا نێرى بۆ بزنێ ،ته‌په‌سه‌ریيا كچێ ، هه‌كه كچ مابن ل وى جهێ ئه‌و لێ ژياى، ناڤهلگرا هه‌ژاندنا سه‌رێن مه‌زن وڤالايه، خودانێن نه نه‌فسيه‌ته‌كێ بتنێ به‌لكو نه‌فسيه‌تێن وان پترن ژ موويێن پرچا سه‌رێ وان، ناڤهلگرا ئێش وئازار و هزر و بير ونه‌فسيه‌تا گه‌نى كو بێهنا گه‌نى ژێ دفرت بێ كو ئێك كه‌س "ئه‌م نابێژين مرۆڤ" بكارت يان ئاماده‌بت هه‌ولبده‌ت بكارت گوهۆرينه‌كێ بكت، دێ بێژێ ئايه‌تا "فمن يعمل مثقال ذره خير يره و من يعمل مثقال ذره شر يره" بۆ ئه‌وێن د دارستاناده دژين يا هاتیيه خوارێ.
رويدانێن ڤێ رۆمانێ تێنه ئاشكراكرن سه‌ر ده‌ڤێ مريه‌مايێ، ده‌مێ راسته‌وخوه بۆ هه‌ڤالا خوه نارينێ ڤه‌دگێرت، ئه‌و هه‌ڤالا كو ب تنێ مريه‌ما ده‌را خوه دبينت، يا د دلێ خوه ده بۆ ئاشكه‌را بكت و يا كو بۆ جارا ئێكێ يه دژييێ خوه يێ سيهـ و شه‌ش سالى ده دبيرهاتنا زايينا خوه ده، شه‌مالكه‌كێ هلكت يان ڤه‌مرينت دگه‌ل ده .
كاركه‌رێ نه‌باش درۆمانێ ده جڤاكێ مريه‌مايێ يه ب شێوه‌يه‌كى گشتى، ژ بلى چار كه‌سێن ديتر "مه‌حه‌مه‌دێ مه‌يرێ، هه‌ژارێ پێشمه‌رگه ،ئيسلامێ كۆمه‌نيست، حه‌جى هاوارێ بازرگان".
رۆمانڤيسى ب شێوه‌يه‌كى سه‌ردا نورمال سه‌ر ده‌ڤێ قاره‌مانا رۆمانێ رويدانێن وێ وه‌رگێرايه و ده‌ست پێدكت ده‌مێ مريه‌ما دبته سێوى وبه‌رى بۆرينا ساله‌كێ ل سه‌ر وه‌غه‌ركرنا ده‌يكا وێ دكه‌ڤته دبن حوكمێ ژنبابا خوه مه‌نجولێ ده. پاشى دبته ئێتيم ورويدانه‌ك دبته ئه‌گه‌رێ گهۆرينه‌كا مه‌زن ب سه‌ر ژيانا وێده، و دشێن بێژين ژيانا وێ به‌ره‌ڤ تاريێ دبت، ئه‌و رويدان ژى ئه‌وه كو ده‌مێ دگه‌ل ته‌رمێ بابێ خوه "دێوالى" دچته زياره‌تان و ل وێده‌رێ دلێ وێ ژخوه دچت وجيرانا وان "مه‌يرێ" دگه‌ل دچته نه‌خوه‌شخانێ وپشتى ب سه‌ر خوه‌ڤه تێت، مه‌يرێ وێ دگه‌ل خوه دبته مالا خوه ول وێده‌رى مێرێ وێ "مه‌حه‌مه‌دێ مه‌يرێ" ئه‌وێ كو به‌رى هينگێ حه‌ز ژ ژنبابا وێ دكر، كرياره‌كا ترسنۆك وبێ وژدانه دگه‌ل دكت و ژ كچينييێ دئێخت. "مه‌حه‌مه‌دێ مه‌يرێ" دكانداره ل تاخێ وان، ومرۆڤه‌كى ب ناڤوده‌نگه ل تاخى ب ته‌قوايێ، و خودێ ترسه ونڤشتوك و حه‌مايلۆكان چێدكت وب سه‌رێ خه‌لكێ ڤه دخوينت وئه‌جنیان ژ له‌شێ مرۆڤان ده‌ردئێخينت. مريه‌ما دبته كچه‌كا هۆنه‌رمه‌ند دبياڤێ شێوه‌كاريێ ده ول ده‌مه‌كى پێشانگه‌هه‌كا شێوه‌كارى ڤه‌دكت، و ل وێرێ په‌يوه‌نديه‌كێ دگه‌ل هه‌ژارێ پێشمه‌رگه گرێددت، هه‌ژار پێشمه‌رگه بوو دسالێن به‌رى نوتێ ده وزه‌حمه‌ته‌كا مه‌زن بریيه ل روژێن سه‌ختێن پێشمه‌رگاتيێ كۆ هينگێ فيداكارى هه‌بوو، يان ئه‌م دشێن بێژين ژبۆ كوردينيێ هه‌مى تشت دهاته كرن، پێشمه‌رگه‌هـ هێمايێ رزگاركرنا وه‌لاتى بوو، هێمايێ دوژمناتيا دوژمنا بوو، هێمايێ رزگاركرنا وه‌لاتى بوو، لێ ده‌مێ تێكه‌ليا مريه‌مێ دگه‌ل ده ب هێز دكه‌ڤت، دياردبت كو گه‌له‌ك يێ هاتيه گهۆرين، نه ئه‌و هه‌ژارێ به‌رێ يه ، هلگرێ ناڤێ پيرۆزێ پێشمه‌رگه يه، هه‌مى خه‌ما وى پاره وبۆراندنا شه‌ڤێن ب سه‌ما يه دگه‌ل هه‌ڤالێن مێ. به‌رى په‌يوه‌نديا وان ب دويماهى بێت هه‌ژار مريه‌مايێ داخواز دكته شيڤ خوارنه‌كێ ل مالا خوه، و ل وێرێ گه‌له‌ك تشتێن نه‌ديار ژ ره‌وشتا هه‌ژارى دياردبت، كۆ دگه‌ل سه‌ربۆرا وى يا پێشمه‌رگاتيێ ودگه‌ل هزروبيرێن مريه‌مايێ ناگونجن وه‌كى گۆتنا وى" ئه‌تاتۆرك دبێژت:پاره بۆ مه‌زاختنێ يه، نه‌يار بۆ كوژتنێ يه و ژن ژى تنێ بۆ گانێ يه". پشتى نيڤا شه‌ڤێ هه‌ژارێ پێشمه‌رگه دبێژته مريه‌مايێ: "ئيشه‌ڤه تو بووكى وئه‌ز زاڤامه" و دوماهييا گۆتنا ڤان په‌يڤان دبيته دوماهييا په‌يوه‌ندييان دناڤبه‌را هه‌ردووان ده.
پشتى هه‌ژارێ پێشمه‌ركه مريه‌ما دكه‌ڤته دهه‌ڤالينيه‌كێ ده دگه‌ل ئيسلامێ كۆمه‌نيست و ل به‌راهيێ مريه‌ما وه‌سا هزردكت كو دێ شێت ژيانا خوه دگه‌ل ئيسلامى ببته سه‌رى كو ئه‌و بوو ده‌هـ سال هزرێن كۆمه‌نيست ژبۆ ژيانا وه‌كهه‌ڤى و دژى سه‌رمه‌داريێ دهاتنه به‌لاڤه‌كرن، لێ پشتى مريه‌مايێ تێكه‌لى دگه‌ل ئيسلامى كرى هيڤى وئومێدێن وێ بوونه په‌لێن سۆر و دلێ وێ شه‌وتاندن، ده‌مێ ئيسلامى داخوازا كرنا سيكسى دگه‌ل ده كرى، نه ب رێكه‌كا نورمال، نه ژبۆ ببنه ئێك روح و جان به‌لكو ژبۆ پڕكرنا حه‌زا خوه يا تايبه‌ت .
پاشى مريه‌ما دشێت په‌يوه‌نديه‌كێ دگه‌ل حه‌جى هاوارێ بازرگان گرێده‌ت ب رێكا خويشكا وى، كۆ ماله‌كا ئه‌ريستۆكراتن وتام ئايينن ، هه‌رچه‌نده حه‌جى دڤييا مريه‌مايێ بگوهۆرت ل دويف هزر وبيرێن خوه يێن ئايينى ، وه دياره كو ب سه‌ر پارته‌كا ئايينى ڤه گرێدايه، لێ مريه‌ما دشێت ب مێياتييا خوه هنده‌ك كريارێن وى يێن رۆژانه بگهۆرت وبێخته د خه‌فكا خوه ده، لێ ئه‌ڤ په‌يوه‌ندى ب دوماهيك دهێت ده‌مێ مريه‌ما پرسياره‌كێ ژێ دكت و دبێژتێ: "گونه‌هـ ل نك من ئه‌وه، ده‌مێ كو كه‌سه‌ك بێرێزييێ ل كه‌سه‌ك دى دكت. ئه‌رێ گونه‌هـ ل نك ته چى يه؟" هاوار به‌رسڤێ دت: "مريه‌ما، گونه‌هـ ل نك من ئه‌وه، كو كه‌سه‌ك زنايێ بكت".
ل دوماهييا ڤان هه‌مى په‌يوه‌ندييا مريه‌ما ژ هزر و بير وكريارێن دناڤ ڤى جڤاكى ده ،هزرا ده‌ركه‌تنێ ژڤى جڤاكێ نه ساخ دكت ، و دگه‌رت بۆ په‌يداكرنا پاسپورته‌كێ وده‌مێ هه‌وجه‌ى وێنا دبت بۆ دروستكرنا وێ، په‌يوه‌نديه‌ك دناڤبه‌را وێ وكرمانجێ وێنه‌گر ده په‌يدادبت ، مريه‌ما گه‌له‌ك ب هزر وبير وكريارێن كرمانجێ وێنه‌گر داخبار دبت، ئه‌وێ كۆ وی ژى بۆ ده‌مه‌كێ درێژ ژيێ خوه ل غه‌ريبيان بۆراندى، به‌لێ داخا دوماهيێ ب دلێ مريه‌مايێ دكه‌ڤت ده‌مێ پرسيار ژ كرمانجى دكت ژ ئه‌گه‌را هه‌تا نوهه زوگرد ماى، و ده‌مێ كرمانجى به‌رسڤا وێ داى ، كو د شه‌رێ براكوژیيێ ده گوله‌يه‌ك يا ب ناڤ پێن وى دا كه‌ڤتى و ژ مێرانيێ ئێخستى.
هوسا رويدانێن ڤێ رومانێ ب دوماهى تێن ومريه‌ما ب دله‌كى كول وكه‌سه‌ر ڤه دمينت كچه‌ژنه‌ك ژ زه‌مانه‌ك دى، به‌لێ "مخابن، نه‌پێشمه‌رگه‌يێ خوه‌دانێ برنۆيێ ئه‌زا كوردپه‌روه‌ر ناسكرم، نه گاورێ خوه‌دانێ پێكى ئه‌زا مولحد ناسكرم، نه ژى مه‌لايێ خوه‌دانێ تزبييان ئه‌زا باوه‌ردار ناسكرم، تنێ كرمانجى هه‌تا راده‌يه‌كێ ئه‌ز ناسكرم، به‌لێ چونكى وى ئه‌ز وه‌كو مرۆڤ وعاشق ناسكرم ، له‌ورا پوليسێن خوه‌دێ وده‌وله‌تێ ئه‌و ته‌رقاند".
مريه‌ما ،ب شێوێ بيرهاتن يا پڕ فه‌لسه‌فا راسته‌وخوه هاتیيه نڤيسين، ده‌م وجهـ ژى وه‌كى زنجيره‌كا ئاشكرا خويا يه، لێ دهه‌مى رويدانێن ڤێ رومانێ ده جڤاك يێ گونه‌هباره وخه‌لكێ وێ يێ شه‌رمزاره، ل بن گه‌له‌ك په‌رداڤه كريارێن هۆڤانه وچه‌په‌ل دژى كچا كورد تێنه كرن وهه‌ر وهه‌ر بتنێ كچ خويكا ڤان كرياران ددت "كابرايى ئه‌ز جاره‌كێ تنێ كوژتم... به‌لێ جڤاك وئه‌و كه‌سێن كو خوه ب دلسۆز و ب نامووس ل قه‌له‌م ددن، ب خه‌مسارى وبێغيره‌تييا خوه، ب ترس وده‌ربرينا بێواته، هه‌رۆژ من دكوژن". "ل رۆژهه‌لاتا پێغه‌مبه‌ر وخه‌ليفه‌يان، پايته‌ختێ مرن وهه‌ژارييێ، كێ باوه‌رى ب كه‌سێ به‌رانبه‌رى خوه هه‌يه؟ باوه‌رى ژى مافه، هه‌گه‌ر ئه‌و هه‌با، كوژتن وداگێركرن نه‌دبوو".
به‌لێ مريه‌ما دڤێ رومانێ ده هه‌ر يا ب هيڤى يه كو رۆژ دێ هه‌ر ده‌ركه‌ڤت "ئه‌ز دترسم بمرم وشه‌مه‌نده‌فرێ نه‌بينم، دوكێلا وێ دكه‌ڤالێن من ده دياردبت، به‌لێ ئه‌و ب خوه نۆ".
رۆمانا "مريه‌ما" يا نڤيسه‌ر سه‌برى سلێڤانى ئه‌وا هاتیيه چاپكرن ل سه‌ر كيسێ هێژا عبدال نورى ڤه ل چاپخانا هاوار 2007 ، هه‌ژیيه بێته خواندن وئه‌ناليزه‌كرن، و پێداچوون ل سه‌ر هزر وفه‌لسه‌فا وێ بێنه كرن .
