فه‌رزان شێر / ئامه‌د

13/12/2012 15:36

كه‌چینی ل گۆر عه‌ده‌تێن رۆژهلاتییان هێژ وه‌كى "بكارئینانا ماله‌كێ" دهێته‌ واته‌دایین. ئه‌ڤ ئێك هه‌ر چه‌ند ب مالكرنا ژنێ ڤه‌ گرێدایى ببت ژى، ب هزرا من ب ده‌ستهلاتێ ڤه‌ پتر گرێدایى یه‌. ده‌ستهلاتییا مێرى د زاراڤێن كاپیتالیزمێ ده‌ هێزا "ستاندنا تشتان" ه‌. هندى مرۆڤ بشێت تشتان بستینت هنده‌ بهێزه‌. ئه‌و هێز ژى چو جار ناخوازت تشتێ كو ب ده‌ستێن خه‌لكێن دیتر بهێن ستاندن ئان بكارئینان ئه‌و بستینت ئان ب كار بینت. د بازارێ ده‌ ئه‌ڤ هێزا ستاندنێ خوه‌ د ئه‌تیكه‌تان ده‌ نیشان ددت. ئه‌تیكه‌تا تشتان، په‌رده‌یا كه‌چینیا قیزان - ژنانه‌. زه‌لامان په‌رده‌یه‌ك ئان ئه‌تیكه‌ته‌كه‌ وه‌ها نینه‌. مژار هێژ دوور، درێژ و كووره‌. سه‌برى سلێڤانه‌یى ڤێ كووراهییا بێبن د رۆمانا خوه‌ یا سێیه‌مین یا ب ناڤێ "مریه‌ما: كه‌چه‌ژنه‌ك ژ زه‌مانه‌كى دى" ده‌ وه‌كو مژارا سه‌ره‌كه‌ هلبژارتغیه‌ و ته‌ڤنا خوه‌ ل سه‌ر ڤێ ڤه‌هۆناندیه‌.  مریه‌ما وه‌كو سه‌ره‌كله‌هه‌نگ (قه‌هره‌مانا سه‌ره‌كى) ژ كه‌چینیێ هاتییه‌ خستن، تشته‌كى خوه‌ یێ پیرۆز هوندا كریه‌. ل دووڤ وێ هونداكرنێ ناكه‌ڤت لێگه‌رینێ، هه‌ول و دیتینێن خوه‌ د پشت وێ كێماسیێ ره‌ ژبۆ هه‌ڤاله‌كا خوه‌ یا مێ دبێژت. ئه‌ڤ گرینگه‌ هه‌ر كو ب گشتى رۆمان بنگه‌ها خوه‌ ل سه‌ر ئانگاشتا نیقاشكرنا پرسگرێكا ژنان گرتبت ژى نكارت كولا خوه‌ بۆ سه‌رده‌ستێن خوه‌ (زه‌لامان) ببێژت. یا دبێژت ژنه‌، یا گوهدار ژى هه‌ر ژنه‌.

مریه‌ما رۆمانه‌كا فه‌لسه‌فی یه‌. ژ سه‌رى هه‌تا بنى وه‌كى رێبازا سۆكراتى پرسان دكت. پرسێن وێ نه‌ ژبۆ به‌رسڤدانا ل هه‌مبه‌ره‌، ژ بۆ رێلبه‌رڤه‌كرنا مژار و چیرۆكا سه‌ره‌كله‌هه‌نگێ یه‌. نه‌ ته‌نێ چیرۆكا وێ، د هه‌مان ده‌مى ده‌ چیرۆكا وه‌لاتێ وێ یه‌ ژى. به‌ده‌نا مریه‌مایێ كوردستانه‌كه‌. هه‌موو كرنێن نێرانه‌یێن سه‌رده‌ستان ل سه‌ر زه‌مینا به‌ده‌نا وێ پێكهاتنه‌. ته‌ڤن ب خوه‌ ژى ل گۆر ڤێ ئاله‌گۆریێ هاتغیه‌ سازكرن. میناك "هاڤین" گه‌رمه‌، وه‌لاته‌؛ "زڤستان" ساره‌، غه‌ریبى یه‌. ئه‌و نیشانێن هه‌نێ د ناڤ ته‌ڤنى ده‌ دۆمدارن: "ئه‌ڤ وه‌لات ژى ژ كچینیێ هاتییه‌ خستن، به‌لێ هێژ ئه‌م شانازیێ پێ دبن كو وه‌لاتێ مه‌ یه‌. ما چو فه‌رق د ناڤبه‌را وه‌لات و كچێ "نه‌ ژن" ده‌ هه‌یه‌؟" تێكلییێن فه‌لسه‌فێ نه‌ ته‌نێ ئه‌ون. میناك "گه‌له‌ك جاران، گه‌له‌ك كه‌س دبێژن كو مرنا خوه‌دێ ژ وان كێمه‌، لێ ئه‌ز وه‌ نابێژم، ژبه‌ركو نه‌ مرنا خوه‌دێ، به‌لێ ئه‌و ب خوه‌ ژ من كێمه‌" د هوندرێ خوه‌ ده‌ ل هه‌مبه‌رى "نیتشه‌" پاراستنا "حه‌لاجێ مه‌نسوور" ى دكت.

د خواندنا یه‌كه‌مینا مریه‌مایێ ده‌ د گه‌ل تایبه‌تمه‌ندیێن خوه‌یێن ل ژۆر، بالا من پتر چوو سه‌ر مۆتیفێن مه‌سیحى. ناڤێ سه‌ره‌كله‌هه‌نگا مه‌ كو ژ كه‌چینیێ هاتییه‌ خستن مریه‌ما یه‌. مه‌ گۆت مریه‌ما ژ كچینیێ هاتیه‌ خستن؛ نه‌خوه‌ به‌رۆڤاژیا وێ "ب كچینیا خوه‌ مایینه‌". یه‌عنى دایكا مریه‌مێ (دایكا عیسایى) یه‌. وه‌ك كو دهێته‌ زانین ل گۆر باوه‌ریا مه‌سیحییان دایكا مریه‌مێ تم كه‌چ بوویه‌. سه‌ده‌ما ڤێ یه‌كێ ژ ژ وێ چه‌ندێ دهێت كو ئه‌و دبێژن عیسا كورێ خوه‌دێ یه‌. باب، كور و گیانێ پیرۆز. ده‌ما ئه‌م ل كریارا كچینیخستنا مریه‌مایێ بنێرن كه‌سه‌كى مینا باب ده‌ردهێته‌ هۆلێ. پشتى مرنا بابێ وێ ئه‌ڤ بوویه‌ر دهێته‌ سه‌رێ وێ. د رۆمانێ ده‌ گه‌له‌ك جاران به‌حسا بابى وه‌ك میتافۆر ده‌رباس دبت. بابێ خوه‌ و خوه‌دا یه‌ك دبینت، به‌حسا گومله‌كێ بابێ خوه‌ و ئۆدیپوسى (ئۆدیپ) دكت. ئه‌ڤ ته‌ڤده‌ نیشانیێن هه‌مان پیرۆزیانن.

رۆمان ب "یه‌كێ تیرمه‌هێ" ده‌ست پێ دكت. یه‌كێ تیرمه‌هێ وه‌كى رۆژ "جه‌ژنا زایینا" مریه‌مێ یه‌. مریه‌ما د هه‌مان ده‌مى ده‌ ڤه‌بێژه‌ره‌ و رۆژبوونا خوه‌ وه‌كو جه‌ژنا زایینێ ب ناڤ دكت. د ڤێرێ ده‌ ژبۆ یه‌كێ تیرمه‌هێ دو سێ تشتێن جودا دكارن بهێنه‌ نڤیسین. یه‌ك ژ ڤان كو ئه‌م ژ ناڤ رۆمانێ پێ دحه‌سن كو ل باشوور د ناسناما گه‌له‌ك كه‌سان ده‌ یه‌كى تیرمه‌هى دهێته‌ نڤیساندن. وه‌ك كو ل باكوور ژی دبینن د ناسناما گه‌له‌ك كوردان ده‌ یه‌كى كانوونا دوویێ، وه‌ك دیارده‌یه‌ك نڤیساندییه‌ و ڤه‌بێژه‌ر دخوازت ڤێ ره‌وشێ ل بیرا خوینه‌ران بهینت. یا دى ژى چاوا كو سالنامه‌یا گریگۆرییان (میلادى) رۆژا زایینا عیسایى وه‌كو ده‌ستپێكا ڤێ سالنامه‌یێ قه‌بوول دكن ئه‌و ژى یا خوه‌ وه‌ها دحه‌سبینت. وه‌كى دى، ده‌ما ئه‌م ل یه‌كێ تیرمه‌هێ بنێرن ١٨٢مین  رۆژا سالێ یه‌، ژێ پێڤه‌ ١٨٣ رۆژ دمینن، یه‌عنى دبت نیڤا سالێ. هێمایا دوماهیكێ ژى به‌رۆڤاژییا كارێكته‌را محه‌مه‌دێ مه‌یرێ، محه‌مه‌دێ مه‌هدى یه‌. چاوا كو محه‌مه‌دێ مه‌یرێ ئه‌و كێم هشت، تشته‌كى وێ ژێ بر؛ محه‌مه‌دێ مه‌هدى ژى ئه‌و ته‌مامكه‌ر و خه‌لاسكه‌ره‌. به‌لێ نكارت ڤان هه‌ردوو تشتان - خه‌لاسكرن و ته‌مامكرن - پێك بهینت ژى، دیسا ژ هێلا ته‌شه‌یێ ڤى ئه‌ركێ خوه‌ پێك دهینت. "من هه‌ست دكر كو ئه‌ز ئه‌و ژنم (جیهان) و ئه‌و ژی محه‌مه‌دێ مه‌هدى یێ راسته‌قینه‌ یه‌ ژ بۆ من هاتییه‌." دبێژت و ب ڤێ گۆتنێ ره‌ عیسایێ مه‌سیح و ڤه‌گه‌رینا وى یا بۆ رۆژا قیامه‌تێ ل بیر دهینت. رۆمان ب خوه‌ قیامه‌تا كه‌چه‌كێ یه‌ و ئه‌و كه‌سێ كو وێ ژ وێ قیامه‌تێ خه‌لاس بكت یه‌كى مینا عیسایێ مه‌سیحه‌.

تایبه‌تمه‌ندییا رۆمانێ ب ڤان كورته‌گۆتنان ناقه‌دت. سه‌برى سلێڤانه‌یى مژاره‌ك كو ئه‌نجه‌ق د سۆحبه‌تێن تاكه‌كه‌سى ده‌ د گوهێ هه‌ڤ ده‌ ب پسته‌پستێ دهێته‌ گۆتن ل گۆر ره‌گه‌زێن شێوازێن رۆمانا نووژه‌ن خستیه‌ جیهانا وێژه‌یا كوردییا جیهانى. ب ڤێ هێلا خوه‌ ڤه‌ ژى تامه‌كا دیتر ددت خوینه‌ران.

 

•        ئه‌ڤ نڤیس ل رۆژا ١٦-١١-٢٠١٢ د رۆژنامه‌یا ته‌ره‌ف یا توركى ده‌ ب هاتییه‌ به‌لاڤكرن.

Sabri Silevani
Iraq- Kurdistan - Duhok
009647504177409
Facebook: Sabri Silevani