ئاخاڤتنا به‌ری دوماهیکێ
09/03/2011 00:09ئاخاڤتنا به‌ری دوماهیکێ
خوانده‌ڤانێن هێژا،
نڤیسکارێن دلسۆز،
هه‌ڤزمان و هه‌ڤبیرێن پاکره‌وان،
سلاڤ و رێز بۆ وه ته‌ڤان.
ل ڤێ داوییێ هه‌ژماره‌کا هه‌ڤالێن دلسۆز ب رێکێن جودا جودا په‌یوه‌ندی دگه‌ل من سازکرن و بۆ وان مه‌ره‌ق بوو کا چما ته‌ڤلهه‌ڤی، وه‌ک کو هاتییه فێهمکرن، دناڤبه‌را مه هنده‌ک نڤیسکاران ده په‌یدا بوویه؟ ئه‌ز ژی باوه‌ر دکم کو ته‌ڤلهه‌ڤییه‌ک په‌یدابوو، سه‌ده‌م ژی ب تێکستێ ب خوه ڤه نه‌گریدایی بوو، به‌لێ به‌لکی ب هنده‌ک هه‌لویست و ئه‌حکامێن پێشوه‌خت ئاماده ل جه‌م هنده‌ک که‌سان. هه‌گه‌رنا، چو نیاز و نیه‌تێن خراب نینن د ده‌رحه‌قی چو که‌سی ده، ب کێمی ئه‌ز به‌حسی خوه و قه‌له‌مێ خوه دکم، له‌ورا ژی وه‌ک کو دیار، دیاره پێدڤی ب رۆهنکرنه‌کێ هه‌یه دا کو نه‌بت بیاڤه‌ک ڤالا کو مه چو پێدڤی پێ نینه.
پشتی کو دیدارا رۆژنامه‌یا ئه‌ڤرۆ دگه‌ل من هاتییه سازکرن و به‌لاڤه‌بوویی، چیرۆکنڤیسێ هێژا عسمه‌ت مه‌حه‌مه‌د به‌ده‌ل ب ئئینسیاتیڤا به‌رسڤدانێ رابوو هه‌رچه‌نده من تنێ مافێ خوه یێ هزرکرن و نڤیسکارییێ، مافێ ئازادییا ده‌ربرینێ و خوه‌گۆتنێ د دیدارێ ده پراکتیزه کربوو. ب چو ئاوایی من ئاگه‌هـ ژ کاک عسمه‌ت مه‌حه‌مه‌د به‌ده‌ل یان کاک ته‌حسین ناڤشکی نه‌بوویه، نه ب قه‌نجی و نه ژی ب خرابی من ئاماژه بۆ وان کرییه، به‌لێ ب به‌روڤاژی. ل ده‌مێ پرسا رۆمانێن ده‌ڤه‌رێ، من ئێک تشت گۆتییه، ئه‌و ژی ئه‌ڤه بوو: کو ئه‌و سه‌ربورێن كه‌ساتى د بوارێ رۆماننڤیسینێ ده ل ده‌ڤه‌را مه وه‌ك "ن. ئاكره‌يى، كريم بيانى، ئه‌نوه‌ر محمد، حه‌سه‌ن سلێڤانى، ته‌حسين ناڤشكى، محسن عبدولرحمان، بلند محه‌مه‌د، حسن ئيبراهيم، عسمةت مه‌حه‌مه‌د بدل، و هنه‌ده‌كێن دى..." هێژانه بهێنة خواندن و ره‌خنه‌كرن. لێ وه‌کی دی، من ئاماژه ب ناڤ، به‌رهه‌م یان ئه‌زموونا که‌ساتی نه‌کرییه. دبت کو من ب ئاوایه‌کێ ئیدیال، یان پۆزه‌تیڤ، یان ژی ئه‌گره‌سیڤ ل سه‌ر ره‌وشا ره‌خنه و رۆمانێ ل ده‌ڤه‌را مه داخویانی نه‌دابت و ئه‌ز وه‌ناکم ژی، به‌لێ من هه‌ولدایه ب ئاوایه‌کێ دۆرهێلی نێرینا خوه ببێژم بێ کو مافێ که‌سه‌کێ بخوم ، یان زیانێ بگه‌هینم ئه‌زموون و هه‌ولدانا که‌سه‌کێ و به‌ری هه‌موویان ئه‌ڤ هه‌ڤالێن نڤیسکار، کو پتر ژ هۆکاره‌کێ مه دگه‌هینن هه‌ڤدوو. ده‌مێ پرسیار ده‌ربارێ هه‌ر تشته‌کێ، ژ من بهێته کرن، ئه‌ز ئازادم چاوان به‌رسڤا خوه بدم، ئه‌و مافێ منه، کو ئه‌ز ب ئه‌مانه‌ت خواندنا خوه یا که‌ساتی بۆ ره‌وشا تێگه‌هـ و پێکهاته‌یان پیشکێشی خوانده‌ڤانێن خوه بکم. کا چاوان من باوه‌ری ب خوانده‌ڤانان هه‌یه، ئه‌ها وه‌سان وان ژی باوه‌ری ب من هه‌نه، له‌ورا گه‌ره‌که ئه‌ز ریزێ ل وێ باوه‌رییێ بگرم و ریزگرتن د گۆتنا راستییا ئاوایێ هزرکرنا من ده یه. هزرکرنا من چاوا بت ئه‌و راستییه‌که یه، به‌لێ راستی ب خوه نه هزرکرنا منه. من ژ چو که‌سێ نه‌خوازتییه کو ره‌ئی و نێرینا من په‌سه‌ند بکت، یان ره‌د بکت، ئه‌ز خوه پیشکێش دکم و چاوان خوه پێشکێش بکم وه‌سا دێ هێمه پێشوازیکرن. هه‌روه‌سا، مافێ هه‌ر نڤیسکاره‌کێ دی ژی هه‌یه ب ئازادیانه ره‌ئی و نێرینا خوه یا که‌ساتی، بێ باندۆر، بێ لبه‌رچاڤوه‌رگرتنا هه‌رتشته‌ک دی، بدت. نابت ب چو ئاوایی ره‌ئییێ که‌سه‌کێ بهێته موساده‌ره‌کرن. ل هنده‌ک جڤاکان که‌سێن ده‌ستهه‌لادار ب کریارا موساده‌ره‌کرنێ رادبن، ئه‌ز تێدگه‌هم چما، به‌لێ کو نڤیسکار مافێ هه‌ڤدوو موساده‌ره بکن، ئه‌ڤه نه به‌رئاقله. کاک عسمه‌ت و کاک ته‌حسین هه‌ردوو به‌حسێ ڤۆلتێری دکن ده‌مێ ئه‌و به‌حسێ ئازادییا ده‌ربرینێ دکت، کو به‌ری وان د نڤیسارا "تراژیدییا نڤیسکارێ کورد" ده من به‌حسکرییه. به‌لێ دهه‌مان ده‌می ده خوازتن ره‌ئی و نێرینا من موساده‌ره بکن! هه‌ڤالێن هێژا، بهێلن ئه‌ز ره‌ئی و نێرینا خوه ده‌ربارێ ره‌خنه و رۆمانێ ببێژم، هوون ژی ره‌ئی و نێرینا خوه ده‌ربارێ ره‌خنه و رۆمانێ ببێژن، مافێ منه و مافێ وه یه ژی. هوون چاوان به‌رسڤێن خوه بدن، ئه‌و مافه‌ک که‌ساتی یه، جهێ رێزگرتنێ یه. مه‌خسه‌دا ڤۆلتێری ئه‌وه، نه‌کو هه‌ما گۆتنه‌که و مرۆڤ بۆ غایه‌ت بکاربهینت. له‌ورا دبێژم، چو هێز نینن کو نه‌هێلن ئه‌ز ره‌ئی و نێرینا خوه نه‌بێژم ، ب تایبه‌ت ده‌ربارێ کار و فانکسیۆنا خوه وه‌ک رۆماننڤیس. ئه‌ز چو سانسۆران قه‌بوول ناکم چونکی من باوه‌ری پێ نینه. ئه‌ز باوه‌ر دکم کو هوون ژی سانسۆرێ ناخوازن، به‌لێ دیاره به‌ر ب وی ئاراسته‌یی ڤه چوو. ئه‌ز ژی وه‌ک گه‌له‌ک نڤیسکارێن هه‌ڤکار د ئه‌ڤرۆیا ئه‌ده‌بیاتا کوردی ده ل ده‌ڤه‌رێ، ئه‌زموون و هه‌ولدانه‌کم، دخوازم خواندنێن خوه بۆ تێگه‌هـ و پێکهاته‌یان دگه‌ل خوانده‌ڤان و نڤیسکاران هه‌ڤبه‌هر بکم، ته‌ڤ ژی ب هێڤییا به‌رهه‌مدانه‌کا ئه‌پستمۆلۆژی. ره‌ئی و نێرینا من چاوا بت، راست یان خه‌له‌ت بت، ئه‌و بۆ من دزڤرت. گرنگ ئه‌وه کو من ل سه‌ر چو که‌سێ نه‌سه‌پاندییه، نه من ئه‌و مافه هه‌یه و نه ژی دکارم وه‌ها بکم. لێ، ئه‌و راستی یه، راستییا منه، راستییا فێهم و ئیدراکا منه هه‌تا وێ کێلیکێ، راستییا ئه‌زموون و هه‌ولدانا منه، راستییا تێکلی و سه‌ره‌ده‌رییا منه دگه‌ل دۆرهێلی و هه‌بوونا وان تێگه‌هـ و پێکهاته‌یان، راستییا خواندنا منا که‌ساتی یه، ئه‌ز ژ ئاله‌کێ ڤه به‌رێ خوه ددم مه‌شهه‌دێ ره‌وشه‌نبیری و ئه‌ده‌بی، له‌ورا ژی ئه‌ز هنده‌ک ره‌هه‌ندان دبینم، دبت هوون ژی ژ ئاله‌کێ دی به‌رێ خوه ددنێ له‌ورا ژی هوون هنده‌ک ره‌هه‌ندێن دی دبینن، وه‌ختێ ئه‌ز به‌حسێ دیتنا خوه دکم، ناهێته وێ رامانێ کو هوون نابینن، یان بینینا وه خه‌له‌ته، نه‌خێر. به‌لێ هه‌گه‌ر هوون وه‌سان هه‌ست پێ بکن، یان فێهم بکن، ئه‌و نه گونه‌ها منه. راستی رێژه‌داره و راستییا راسته‌قینه گه‌له‌کا دووره. ئه‌ڤه مه‌سه‌لا پلاتۆ و فیلی و هه‌رسێ مرۆڤێن کۆره دهینت بیرا من، ئه‌ز باوه‌رم هوون ژی مه‌سه‌لێ دزانن، له‌ورا دبێژم راستییا راسته‌قینه ئه‌و نینه یا ئێک ژ مه ئیدیعائێ پێ دکت، به‌لێ ئه‌وا که‌سه‌ک ژ مه دبێژت ئه‌و راستییا وی ب خوه یه.
هێژا عسمه‌ت به‌ده‌ل،
ده‌ربارێ خالێن کو تۆ دخوازی بکی بنه‌ما بۆ هه‌لویستێ خوه، سێ خالن: ره‌خنه، رۆمان، هه‌لسه‌نگاندنا به‌رهه‌مێ که‌ساتی.
هێژا، ئه‌ز نها ژی دبێژم ته: مه ره‌خنه نینه! گۆتنا "مه ره‌خنه نینه" نه گۆتنه‌کا موتله‌قه، دبت تۆ وه‌سا فێهم بکی، به‌لێ هه‌گه‌ر تۆ گۆتنا من ب ئاوایه‌کێ هێرمێنۆتیک بخوینی، ب دیرۆک و جۆرێن ره‌خنه‌یێ ئاگه‌هدار بی و ئه‌ز باوه‌ر دکم کو تۆ ئاگه‌هداری، دێ د مه‌به‌ستا من گه‌هی. تۆ ناڤریزکان بخوینه دا کو بکاری گرێکێن وێ هه‌ڤۆکی ڤه‌کی و کۆدێن وێ ئاشکه‌را بکی. لێ دیاره ته سه‌رڤه‌سه‌رڤه خواند! واته، وه‌ک هه‌ر که‌سه دی. د سه‌ر هندێ ره، ئه‌ز دخوزم میناکه‌کێ بۆ ته و کاک ته‌حسینی و خوانده‌ڤانێن هێژا بهینم: هه‌گه‌ر د به‌رنامه‌یه‌کێ یان هه‌ڤپه‌یڤینه‌کێ ده پرسیار ژ من هاته کرن: چار و جار دبن چه‌ند؟ ئه‌ز ئازادم چاوان به‌رسڤێ بدم، مافێ منه ببێژم هه‌شت، یانزده‌‌م یان بیست! لێ – حه‌زدکم باش هزرا خوه د ڤێ هه‌ڤۆکێ ده بکن – هه‌گه‌ر هه‌مان پرسیار ژ وه هاته کرن: ژ ئالێ ئه‌ده‌بی و ئه‌خلاقی ڤه نابت هوون بێژت به‌رسڤا سه‌بری یا خه‌له‌ته چونکی وی پرسیار نه‌کرییه کا به‌رسڤا سه‌بری راست یان خه‌له‌ته، وی پرسیار کر کا چار و چار دبت چه‌ند، له‌ورا هه‌گه‌ر وه به‌رسڤا راست زانی بێژن هه‌شت. هینگێ ب خوه خه‌لک دزانت کی راسته و کی خه‌له‌ته. هوون به‌رسڤێ نادن، به‌لێ دمینن ب به‌رسڤا که‌سه‌کێ دی ڤه، ئه‌ڤه سه‌یره.
دگه‌ل هندێ، تۆ دبێژی مه ره‌خنه هه‌یه و ئه‌و ماف و نێرینا ته یه، جهێ رێزێ یه، که‌سه‌ک نکارت پێشێل بکت. ئه‌و ب خوه، به‌رسڤا من و یا ته ل سه‌ر فێهم و ئیدراکا من و ته بۆ ره‌خنه‌یێ وه‌ک تێگه‌هـ دمینت. ده‌مێ ئه‌ز ببێژم مه ره‌خنه نینه، ئه‌ز ژ سه‌رگه‌هه‌ک (منطلق) دیرۆکی، جڤاکی، باوه‌ری، سیاسی، پسیکۆلۆژی و... هتد، وه دبێژم. ره‌خنه ل نک من زمانه، مێتۆده، رێبازه، فه‌لسه‌فه یه، مه‌دره‌سه نه، سه‌رده‌من، دیرۆکه‌ک درێژه. ره‌خنه وه‌ک به‌رهه‌مدانه‌کا ئه‌پستمۆلۆژی، وه‌ک کانگه‌هه‌ک بۆ پتر ئافراندنێ، وه‌ک چه‌مکه‌ک مه‌زن و به‌رفره‌هـ کو ژ چه‌ندین جۆران پێک دهێت، وه‌ک سه‌رئه‌نجاما خواندنێن کوور و دوور د هه‌موو بوار وبیاڤان ده. ره‌خنه وه‌ک ئه‌وا من گۆتی، هێژ ب ته‌مامی ل ناڤا جڤاکێن عه‌ره‌بی په‌یدا نه‌بوویه، ژبه‌رکو سیسته‌م و ژیان و هه‌بوونا وان جودا یه ژ یێن کو ره‌خنه په‌یداکرین، ڤێجا هه‌تا ل نک مه په‌یدا ببت. ره‌خنه هه‌گه‌ر ل ده‌رڤه‌یی ئه‌ڤا من گۆتی بت، ب ره‌ئی و نێرینا من، دیسان دبێژم هه‌لوه‌سه یه، کاله‌ڤاژی یه، بسه‌ردابرنه، نه‌کو ره‌خنه یه. به‌لێ ناهێته وێ واته‌یێ کو چو نڤیسکار، مامۆستا یان که‌س نه‌بن کو هنده‌ک جاران هنده‌ک پینگاڤان نه‌هاڤێژن د هه‌ر بواره‌کێ ده. دیسان دبێژم کو نه ب تنێ ل زانکۆیێ، به‌لێ ل ده‌رڤه‌یی زانکۆیێ ژی هنده‌ک که‌س جار جار هه‌ول ددن هنده‌ک بابه‌تێن ره‌خنه‌یی پێشکیش بکن. به‌لێ هوون دکارن بێژن من ئه‌و کیژان جۆرێ ره‌خنه‌یێ یه؟ ئه‌ز ب خوه ناڤێن وان دکم هه‌ولدانێن ساڤا و سه‌ره‌تایی و دوور نینه سه‌ر بگرن یان د هه‌ر ده‌مه‌کێ ده ب دوماهیک بهێن، به‌لێ ل سه‌ر چ ئه‌ساسی ئه‌م ناڤێ وێ بکن ره‌خنه؟ ره‌خنه وه‌ک تێگه‌هه‌که مه‌زن و به‌رین، وه‌ک جۆرێن جودا جودا کو به‌ری نها من بناڤکرن، وه‌ک زمان و کاریگه‌ری و فانکسیۆن جودا یه ژ هنده‌ک ئه‌زموونێن که‌ساتی، جارچووڤه‌کری و خوه‌دان ته‌مه‌نه‌کێ دیارکری. نزانم چما ئه‌ز هنده‌ک تێگه‌هـ و پێکهاته‌یان وه‌ک دیارده و دیرۆک به‌حس دکم، به‌لێ هوون وه‌ک که‌ساتی به‌حس دکن؟!
خالا دی ده‌ربارێ رۆمانێ. ب راستی ئه‌ز رۆمانێ نابینم کو ب تنێ په‌رتووکه‌که و ل سه‌ر نڤیسییه: رۆمان. هه‌گه‌ر هوون به‌حسێ په‌رتووکان دکن، ئه‌ڤه مه‌سه‌له‌یه‌ک دی یه، ئه‌ز ب خوه به‌حسێ رۆمانێ دکم وه‌ک که‌دا ئه‌ده‌بیاتێ کو ل ئه‌ورۆپا سه‌رهلدایه، که‌دا باژێران، رۆمان وه‌کو پیشه‌سازی، وه‌ک به‌رهه‌مدان، وه‌ک کولتوور، وه‌ک دیارده، وه‌ک په‌روه‌رده، وه‌ک ئافراندن، وه‌ک فیرگه‌هـ، وه‌ک خولقاندنا ره‌وشه‌نبیرییه‌کا سه‌رده‌مانه، وه‌ک کانیک بۆ هزر و زانینێ، وه‌ک خواندنگه‌هـ، وه‌ک راکرنا ملله‌ت و نه‌ته‌وه‌یان، وه‌ک زمان و پسیکۆلۆژییا مرۆڤان، وه‌ک تێکلی و پرێن په‌یوه‌ندییێ دگه‌ل هه‌ر تشتی و هه‌رکه‌سێ، وه‌ک هونه‌ر، وه‌ک ستاتیکا، وه‌ک ئه‌قل، وه‌ک رۆناهی و...هتد! رۆمان ئه‌وه، نه‌کو ب تنێ په‌رتووکه‌که ژ چه‌ند که‌غه‌زان و ل سه‌ر نڤیسییه رۆمان! ببۆرن، به‌لێ ئه‌ها ل ڤێده‌رێ جودهای دناڤبه‌را هه‌بوونا ئه‌خلاقی و هه‌بوونا هه‌ژماری ده دیار دبت. ئه‌رێ رۆمانا مه ل ده‌ڤه‌رێ شیایه بگه‌هت ئاسته‌ک وه‌سا هه‌تا کو ببت خوه‌دان ناسنامه؟ هه‌تا کو ببت دیارده؟ هه‌تا کو ببت به‌رهه‌مدانه‌کا مه‌عریفی؟ و...هتد! دوور نینه کو ده‌مه‌کێ ژ ده‌مان بگه‌هت یان نه‌گه‌هت وی ئاستی، ئه‌و پرسه‌کا خوه‌سه‌ره، به‌لێ ل حالێ حازر، ئایا رۆمان ل جه‌م مه وه‌سانه؟ ئه‌ڤه تێگه‌هشتنا منه بۆ رۆمانێ و ل دووڤ وێ تێگه‌هشتنێ ئه‌ز دبێژم هێژ مه رۆمان نینه. ئه‌ڤه وه‌ک من به‌ری نها گۆتی، ناهێته وێ واته‌یێ کو ئه‌زموونێن هه‌ڤالێن نڤیسکار ژ سالێن هه‌شتێیان و هه‌تا ڤێ کێلیکێ، ئه‌زموونێن خراب بن یان نه‌هێژایی خواندنێ بن، نه‌خێر، من وه‌ها نه‌گۆتییه. به‌لێ ئه‌ز دیسان دبێژم ئه‌زموونێن وان هه‌موو هه‌ڤالێن نڤیسکار دگه‌ل ئه‌زموونا من بخوه ژی، که‌د و به‌رهه‌مێ مه یێ که‌ساتی یه، هێژانه بهێنه خواندن و ره‌خنه‌کرن، به‌لێ هێژ نه‌گه‌هانه وی ئاستێ بلند کو بکارن ببن دیارده و کولتوور. واته، ئه‌م به‌حسێ دوو تشتێن ژ هه‌ڤدوو جودا دکن: هه‌ر که‌س ژ مه ل گۆر فێهمکرنا خوه بۆ رۆمانێ و ره‌خنه‌یێ به‌رسڤا خوه ددت.
خاله‌کا دی ژی هێژا، من نه‌گۆتییه رۆمانێن من سه‌رکه‌ڤتی نه و یێن وه نۆ! من نه‌گۆتییه ئه‌ز رۆماننڤیسم و هوون نۆ! من های ژ وان پرسێن بچووک نینه، ژ مێژا من ته‌جاویزا ناڤ و که‌ساتییێ کرییه، هه‌رده‌م من خوه دناڤ ته‌ڤگێرێ ده دیتییه و ئه‌ز دبێژم "مه" نه‌کو "من". وه‌ختێ ئه‌ز دبێژم مه ره‌خنه نینه، ئه‌و ژ من ژی دگرت، وه‌ختێ دبێژم مه رۆمان نینه، دیسان ژ من ژی دگرت، وه‌ختێ دبێژم مه فه‌لسه‌فه نینه دیسان ئه‌ز خوه دوور ناکم، ئه‌ز ناخوازم هوون وه‌سان تێبگه‌هن. ئه‌م ژ هه‌مان ره‌حمی ده‌رکه‌ڤتینه، ژ هه‌مان تراژیدییێ، ب ده‌رد و برینێن خوه دبت ئه‌م وه‌کی هه‌ڤ بن، به‌لێ ناهێته وێ واتێ ئه‌م وه‌کی هه‌ڤ هزربکن یان بنڤیسن یان بخوونن، ئه‌و نه مومکینه. تۆ دبێژی خوه ژ ره‌خنه‌یێ عاجز نه‌که، ببۆره به‌لێ وه‌ک بسپۆر، ئه‌زموون، ته‌مه‌ن و هه‌ولدان تۆ نه ره‌خنه‌گری هه‌تا کو ب بکاری وی کاری راببی. ته ره‌ئی و نێرینا خوه هه‌یه، ناڤێ وان "ره‌ئی" و " نێرین" ه، به‌لێ هه‌رکه‌س خوه‌دان ره‌ئی و نێرینه ته‌نانه‌ت که‌سه‌کێ نه‌خوانده‌وار یان نڤیسکار ژی، به‌لێ هه‌ر ره‌ئی و نێرین نابن ره‌خنه. زولمه‌کا مه‌زنه کو هه‌رکه‌س ژ مه ره‌ئی و نیریةین خوه ب "ره‌خنه'' ب ناڤ بکت. ره‌خنه زمان و فه‌لسه‌فه و زانسته، نه‌کو ره‌ئی، نێرین، حه‌ز و داخوازێن که‌ساتی نه.
بلا ره‌ئی و نێرینێن مه جودا بن، نه وه‌کهه‌ڤ بن، نابت ئه‌م وه‌کهه‌ڤ هزر بکن، یان پرسیاران ڤه‌هوونن، یان ژی به‌رسڤان بدن. نه‌خوه، چما ئه‌م به‌حسێ ڤۆلتێری دکن و ئه‌م ئاخڤتنا وی وه‌ک "کلمة حق أراد بها باطل" بکاردهینن؟ باشه، پرسیار ژمن هاته کرن و من به‌رسڤدا و گۆت: "مه ره‌خنه - ره‌خنه وه‌ک ئه‌وا من ل سه‌ری گۆتی - نینه"، هه‌روه‌سا ده‌ربارێ رۆمانێ ژی دیسا وه‌ک ئه‌وا من ل سه‌ری گۆتی، نینه! ئه‌ز ئازادم چاوان به‌رسڤا خوه بدم، ببێژم هه‌یه یان نینه، ئه‌و مافه‌که و ئه‌ز پراکتیزه دکم! لێ، هوون ژی ئازادن، هوون ببێژن هه‌یه! ما چ قه‌یدی یه؟! برایێن هێژا، هه‌گه‌ر دیسکاسیۆن دیسکاسیۆنه‌کا هزری، ئه‌پستمی و جدی یه، جودا یه کو مرۆڤ حه‌ز و داخوازێن خوه هه‌ڤبه‌هر بکت. وه ماف هه‌یه هوون وه‌ک هزر و نێرین بابه‌تی بئازرینن، به‌لێ پرس نه پرسه‌کا که‌ساتی یه، کو ب که‌ساتییا مه ڤه گریدایی. مه هه‌موویان ماف هه‌یه ئه‌م بخوونن و بنڤیسن و خوه پێشکیش بکن، خوانده‌ڤانان ژی ماف هه‌یه نێرینا خوه ببێژن، ره‌خنه‌گران ژی - هه‌گه‌ر هه‌بن – ئه‌و مافه هه‌نه، به‌لێ گه‌ره‌که مرۆڤ هنده‌ک تشتان ل به‌ر چاڤ وه‌ربگرت و پرسێن که‌ساتی نه‌کت دناڤ پرسێن گشتی ده. مخابن، کو ته و کاک ته‌حسین ناڤشکی هند ل سه‌ر من ب خوه نڤیسییه، هنده وه ل سه‌ر رۆمانێ ب گشتی و رۆمانێن من ب تایبه‌تی نه‌نڤیسییه. خوانده‌ڤان محتاجی نڤیسارێن هزری، ته‌ئه‌مولی و راڤه‌یی یه، نه‌کو محتاجی نڤیسارێن رکبه‌ری. هوون باش دزان من بریاردابوو ئه‌ز به‌رسڤا چو که‌سێ نه‌دم، به‌لێ نابت مرۆڤ بریارا من ئیستیغلال بکت و پرسێن که‌ساتی و گشتی ته‌ڤلهه‌ڤ بکت.
که‌کێ عسمه‌ت، ده‌ربارێ سه‌ربۆرێن که‌ساتی، کو تۆ ژ زارده‌ڤێ من راگه‌هاندنێ دکی و پشتی ته‌رجومه‌کرنا ئاخاڤتنا من، خه‌له‌ت دگه‌هینی خوانده‌ڤانان، قه‌ت من نه‌گۆتییه کو نڤیسکار نابت مفایی ژ سه‌ربۆر و ئه‌زموونێن خوه یێن که‌ساتی وه‌ربگرت، نه‌خێر. وه‌ختێ ئه‌ز دبێژم پرانییا سه‌ربۆران که‌ساتی نه، چما تۆ نێگه‌تیڤ تێدگه‌هی؟ ئه‌و هه‌لویسته ب ئاسۆیا به‌نده‌مانێ ڤه گریدایی یه، ئاسۆیا به‌نده‌مانا ته وه‌ک خوانده‌ڤان. من وه‌ها نه‌گۆتییه، به‌لێ تۆ ئیسرارێ دکی کو من وه‌ها گۆتییه دبت چنکی تۆ دخوازی من وه‌ها گۆتبت. تۆ ب خوه دزانی، کو من ب خوه مفا ژ سه‌ربۆرێن خوه وه‌رگرتییه و ب ئاوایه‌کێ ژ ئاوایان د کارێ رۆمانێ ده ته‌وزیف دکم، هه‌ر نڤیسکاره‌کێ مافێ هندێ هه‌یه و نه قوسیره، به‌لێ تۆ دبێژی: سه‌بری دبێژت نابت نڤیسکار وه‌ها بکت! که‌نگی من وه‌ها گۆتییه هێژا؟ ل هه‌موو دیدارێن من بگه‌ره تۆ ب دیربینێ ژی وێ گۆتنێ تێده نابینی. دبت تۆ وه‌سا تێگه‌هشتبی، به‌لێ من های ژ وێ چه‌ندێ نینه و ئه‌و نه گونه‌ها منه. خواندنا ته که‌فیله کو فێهم و ئیدراکه‌کێ ل نک ته دورست بکت. هنده‌ک جاران ئاوایێ تێگه‌هشتنێ ل سه‌ر ئاوایێ خواندنێ دمینت. هه‌گه‌ر نها ژی تۆ بهێی و وان رۆمانێن ده‌ڤه‌رێ بخوینی، دێ ئه‌و سیما تێده دیاربن، ئه‌ڤه که‌ته‌گۆریزه‌کرنا رۆمانێ یه، کو دبێژنێ رۆمانا که‌ساتی، نه هه‌لسه‌نگاندنه‌کا نێگه‌تیڤه، لێ ته وه‌سا وه‌رگرت. وه‌ک تۆ دزانی رۆمانێن من ب خوه، دبت هه‌تا دوو رۆمانان من مفا ژ سه‌ربۆرێن خوه و ده‌ردۆرا خوه دیتییه، نه‌خوه چاوا ئه‌زێ ئیدیعائێ ب تشته‌کێ به‌روڤاژی بکم؟ ژ بیست و چار جۆرێن رۆمانێ، رۆمانا که‌ساتی ل جه‌م مه زال بوویه و ئه‌ڤه ژی سه‌ده‌مێن وێ هه‌نه، به‌لێ ناهێته وێ واتێ کو ئه‌م خه‌له‌ت تێبگه‌هن و کێم ببینن. نه‌خێر هێژا، من وه‌ها نه‌گۆتییه و دیسان ته‌ئکیدێ دکم کو پرانییا رۆمانێن ل ده‌ڤه‌رێ هاتینه نڤیسین که‌ساتی نه و چو نڤیسکاران ئاوارته ناکم. ئه‌ڤه وه‌ک من گۆتی ته‌سنیفکرنه، نه‌کو کێمکرنه ژ بوهایێ وان رۆمانان.
ده‌ربارێ هه‌لسه‌نگاندنا به‌رهه‌مێ خوه یێ که‌ساتی، ئه‌ز نزانم تۆ به‌حسێ چ دکی، ببۆره. ما هه‌گه‌ر من گۆته ته رۆمانا " ئاڤا مه‌زن – کیلیکا کو ماسییێن خوه تێهنی دهێلت" رۆمانه‌کا سۆسیۆدیرۆکی یه، ما ئه‌ڤه په‌سندانه؟ ئه‌رێ هه‌گه‌ر د دیداره‌کێ ده پرسیار هاته کرن، رۆمانا ته چ جۆره یان تۆ کیژان جۆرێ رۆمانێ دنڤیسی؟ ما تۆ دخوازی ئه‌ز ببێژم ئه‌ز نزانم؟! یان سه‌رێ خوه بهه‌ژینم؟! ئه‌رێ رۆماننڤیس هه‌یه و نزانت رۆمانا وی چ جۆره؟! یان رۆمانا "بیست سال و ئێڤاره‌ک" کو رۆمانه‌کا فه‌لسه‌فی و پسیکۆلۆژی یه، یان "مریه‌ما – کچه‌ژنه‌ک ژ زه‌مانه‌ک دی" کو سۆسیۆپسیکۆلۆژی یه، یان "سیفرا سلێڤی – لێگه‌ریان ل قه‌تێ دی" کو تاریخییا نوو و واقعییا سحری یه" ما ئه‌ڤه قوسیره کاک عسمه‌ت؟! نها هه‌گه‌ر کاک ته‌حسین یان هه‌ڤاله‌کێ دی ببێژت: رۆمانێن من جڤاکی یان دیرۆکی نه، ما ئه‌و په‌سندانه ئه‌و بۆ خوه دکت؟! نه‌خێر، ئه‌ز دبێژم ئه‌و هه‌ولدانا داناسینێ یه بۆ خوانده‌ڤانی و که‌ته‌گۆریزه یه. ئاخر نه‌مه‌عقوله رۆماننڤیس نزانت رۆمانێن وی ژ کیژان جۆری نه! وه‌ک من گۆتی بیست و چار جۆرێن رۆمانێ هه‌نه به‌لێ کێم جۆر ل نک مه دهێنه نڤیسین و پرانییا وان که‌ساتی نه. وه‌ک کو هـێرمان برۆج دبێژت رۆمان مۆراله، مۆرالێ مه‌عریفێ. ئه‌رێ هیژایان، رۆمان نه په‌رتووکه‌کا چاپکری یه و به‌س. ل داوییێ دبێژم ته و کاک ته‌حسینی، ده‌م نه ده‌مێ خوه‌عاجزکرنێ یه ژهه‌ڤدوو، نه ده‌مێ موزایه‌ده‌کرنێ یه ل سه‌ر هه‌ڤدوو، ژبلی رێزگرتن و حه‌زکرنێ من چو نینه وه‌ک براده‌ر پیشکێشی وه بکم، وه‌ک رۆماننڤیس ژی ژبلی ئه‌زموون و هه‌ولدانا خوه من چو ته‌یۆری ژی نینن بسه‌پینم، ئه‌ز دێ خوه ببێژم و هوون ژی خوه ببێژن و بلا هه‌رکه‌س خوه ببێژت. مافێ مه ته‌ڤان هه‌یه، دڤێت ئه‌م رێزێ ل وی مافی بگرن ئه‌و ژی ب پارازتنا وی مافی نه‌کو ب موساده‌رکرنێ، ژ که‌ره‌ما خوه "گۆتنا ڤۆلتێری ب کریار بسه‌لمینن، نه‌کو وه‌ک بلێڤکرن ب تنێ".
ده‌ربارێ ره‌ئی و نێرینان، ئه‌م دکارن به‌رده‌وام ره‌ئی و نێرینێن خوه بدن دیارکرن، مه ماف هه‌یه ئه‌م ل گۆر شیان و ئالاڤێن خوه که‌د و به‌رهه‌مێن خوه بکن دیاری، به‌لێ مه ماف نینه ئه‌م هزر و بۆچوونان ته‌ڤلی حه‌ز و داخوازێن که‌ساتی بکن، مه ماف نینه پرسێن که‌ساتی بکن دناڤ پرسێن گشتی ده، ئه‌ڤه نه کارێ نڤیسکارانه، ب تایبه‌ت نڤیسکارێن ئازاد و زیندی. ئه‌ڤه دیارده‌یه‌کا کرێته و ئه‌ز هه‌ژی وه و خوه نابینم. هوون دزانن کو زوو ب زوو ئه‌ز به‌رسڤا هه‌رکه‌سه‌کێ نادم ، نه خه‌مه کی چ بنڤیست یان ببێژت، به‌لێ گاڤا کو من دیت که‌سه‌ک - کی بت و بێ ئاوارته - ب دیرۆک، که‌د و به‌رهه‌مێ من بخه‌بتت، ئه‌ز دێ ب ئالاڤێن که‌ساتی (قه‌له‌م و هزر) و سه‌رده‌مانه مافێ به‌ره‌ڤانییێ دمه خوه نه‌کو دا که‌سه‌کێ بئێشینم نه‌خێر، ئه‌و ژ من زێده یه و هه‌ژی خوه و ئه‌خلاقێ خوه نابینم. به‌لێ دا کو وی رابوه‌ستینم. ئه‌ڤجار، هه‌گه‌ر وه هه‌ستکربت کو من مافه‌کێ وه خوارییه، ببێژن من دا بزڤرینم، هه‌گه‌ر ئه‌ز تووشی که‌ساتییا وه بوویمه، ببێژن من دا داوا لیبۆرینێ ژ وه بخوازم، به‌لێ وه‌کی دی ئه‌ز وه دلنیا دکم کو ژبلی سۆز، میهر، ڤیان، ئاشتی، حه‌زکرن و ریزگرتنێ من جو دی نینه بدم وه. ته‌مه‌نێ مه هه‌موو تێرا حه‌زکرنێ ناکت، ناخوازم کێلیکه‌کێ ژی بدن که‌ر و کینان. ده‌مێ ئه‌ز دبێژم وه "ئه‌رێ" ناهێته وێ واته‌یێ کو هوون راستن، ده‌مێ دبێژم "نۆ" ژی ناهێته وێ واته‌یێ کو هوون خه‌له‌تن، ئه‌و ب تنێ ده‌ربرینه بۆ بۆچوونا من و پراکتیزه یه بۆ مافێ من وه‌ک هه‌بوونه‌ک. ل داوییێ دبێژم، سلاڤێن دۆستانی و میهره‌داری ل وه بن، سلاڤا رۆمانێ و په‌یڤا ئازاد ل وه بن، داخوز لیبۆرینێ ژ خوه دخوازم. سه‌رکه‌ڤتی بن و کار و خه‌باتێن خوه ده و هه‌ر هه‌بن.
سلاڤ و حورمه‌ت،
سه‌بری سلێڤانه‌یی
7- شوباتا 2011 ێ
