دیدار دگه‌ل رۆژنامه‌یا ئه‌ڤرۆ ده‌ربارێ رۆمانێ و به‌رهه‌مێن که‌ساتی

09/03/2011 01:42

  

رۆماننڤيس سه‌برى سلێڤانه‌يى بۆ ئه‌ڤرۆ:

 

ئه‌ز دخوازم نڤيسكارێ كورد خوه‌ ل پرسێن مه‌زن بكت خودان

 

رۆماننڤيس سه‌برى سلێڤانه‌يى 6 به‌رهه‌مێن چاپكرى هه‌نه‌ و  نها مژوولى دوو پرۆژێن نوو يه‌. د ديداره‌كێ ده‌ بۆ رۆژنامه‌يا ئه‌ڤرۆ سلێڤانه‌يى گوت: هنده‌ك جاران تێكست ناهێته‌ ره‌خنه‌ كرن به‌لكو خودانێ تێكستێ دهێته‌ ره‌خنه‌ كرن، ئه‌وێ كريارێ چو په‌يوه‌ندى ب ره‌خنه‌يێ ڤه‌ نينه‌، ئه‌ڤه‌ ژ نه‌بوونا ره‌خنه‌يێ ب خوه‌ يه‌ ب هه‌موو جۆرێن وێ ڤه‌ وه‌ك زمان، فه‌لسه‌فه‌، رێباز و مێتود. ژ لايه‌كێ دى ڤه‌، نه‌مومكنه‌ ل چو جهان ئه‌ده‌بيات، ره‌وشه‌نبيرى و جڤاك پێش بكه‌ڤن هه‌گه‌ر ره‌خنه‌ ب خوه‌ - ب هه‌موو تێگه‌هـ و واته‌يێن خوه‌ ڤه‌ – نه‌بيت. ئاستێ هه‌بوونا ره‌خنه‌يێ ل ده‌ڤه‌را مه‌ پرسياره‌كه‌ و ره‌وشا جڤاكى و ئاستێ ره‌وشه‌نبيرى و ئه‌ده‌بياتێ ب خوه‌ به‌رسڤه‌كه‌ ل سه‌ر.

 

سێمێل: شه‌هلا رێكانى

 

ده‌ربارێ سه‌ربۆرا نڤيسينا رۆمانێ، چه‌وا ل نك ته‌ په‌يدا بوويه‌؟ رۆماننڤيس سه‌برى سلێڤانه‌يى ديار كر كو ل سالا 1998ئێكه‌م جار بوو وى بزاڤ كرى رۆمانێ بنڤيسيت، ئه‌و ژى رۆمانا (ئاڤا مه‌زن – كێليكا كو ماسيێن خوه‌ تێهنى دهێليت) بوو كو ل ده‌رڤه‌يى وه‌لاتى نڤيسى و هه‌تا سالا 2004 ێ مايه‌ پێڤه‌ و گوت: ب ساناهى نينه‌ مرۆڤ رۆمانێ بنڤيس يان ببت رۆماننڤيس، به‌لكى ئه‌و ژ كارێن هه‌رى زه‌حمه‌تن. من باوه‌رى هه‌يه‌ كو هه‌ر مرۆڤه‌ك بۆ كاره‌كێ دهێته‌ ڤێ ژيانێ و جيهانێ، كه‌سه‌ك ژخوه‌ ناهێت! دياره‌ ئه‌ز ژبۆ رۆمانێ هاتيمه‌ ژبه‌ركو رۆژ بۆ رۆژێ په‌يوه‌ندى دناڤبه‌را من و رۆمانێ ده‌ قايمتر و جديتر دبت، په‌يوه‌ندييه‌كه‌ ب هزر، روح، هه‌بوون و زينديبوونێ ڤه‌ گرێدايى يه‌. سه‌برى سلێڤانه‌يى زێده‌تر دبێژيت: رۆمان جودايه‌ ژ ژانرێن دى، ئازاده‌ و هه‌موو سينۆران دبه‌زينيت، رۆمان ده‌وله‌مه‌ندى يه‌ و نڤيسكارێ هه‌ژار بيت نه‌شێت بنڤيسيت. گه‌ره‌كه‌ نڤيسكار ده‌وله‌مه‌ند بت، ده‌وله‌مه‌ند ب مه‌عريفا خوه‌، ب فه‌لسه‌فا خوه‌، ب زمانێ خوه‌، ب ئه‌زمونێن خوه‌ دگه‌ل ژيانێ، ب تێكه‌ليێن خوه‌ دگه‌ل گه‌ردوونێ، ب پرسپه‌كتيڤێ خوه‌ بۆ ديتنێ، ئه‌ڤه‌ هه‌مى دگه‌ل هه‌بوونا فه‌رهه‌نگ و باكگراوه‌نده‌ك ئه‌پستمى گرنگه‌ و نه‌ مومكنه‌ بێ وان هه‌ر نڤيسكاره‌ك ببت رۆماننڤيس. له‌ورا ژى ئه‌ز دبێژم كو تشتێ هه‌رى باش هه‌تا نها من د ژيانا خوه‌ ده‌ كرى ئه‌وه‌ كو من رۆمان نڤيسى.

 

سه‌باره‌ت ئه‌و رويدانێن د نڤيسينێن ته‌ دا هاتين ڤه‌رێژا وان ژ كيڤه‌ هاتينه‌؟ رۆماننڤيس سه‌برى خوياكر كو تشته‌ك ژ خوه‌ ناهێت، ئه‌كيد ژێده‌ره‌ك بۆ هه‌يه‌ و گوت:رۆمان نه‌ ئيلهامه‌، به‌لێ پيشه‌سازى يه‌، هونه‌ره‌ك پرِ مه‌زنه‌، ژ هندێ مه‌زنتره‌ كو مروڤ بشێت ب تنێ ده‌ربرينێ بكه‌ت يان ئيلهاما خوه‌ دياربكت. پيشه‌سازى يه‌ و ميكانيزمه‌كا گه‌له‌ك مه‌زن و خورت بۆ دڤێت، ئالاڤێن پر ره‌هه‌ند بۆ دڤێن، هنده‌ك بنه‌ما و زه‌مينه‌يێن موكم و به‌رين بۆ دڤێن. رۆمان جيهانه‌كا تايبه‌ته‌ و نه‌ باوه‌ره‌ كو ئه‌و جيهانه‌ ڤاله‌ بيت ژ هنده‌ك تشتێن زيندى و پرانيا وان ژ دورهێلى يه‌، به‌لێ دبيت نه‌ دورهێلێ من بيت، دبيت يێ ئێكێ به‌رى من يان ديڤ من دا بيت، ئه‌ز د وێ باوه‌ريێ دا مه‌ كو تاكه‌كه‌س ب خوه‌ هندى هند يێ مه‌زن و كووره‌ د ناڤ خوه‌ دا ئه‌م د شێن هه‌تا دوماهيا خوه‌ رۆمانان ل سه‌ر وى و پرسێن وى بنڤيسين، ئه‌ڤه‌ يه‌ رێبازا من د رومانێ دا، كو تاكه‌كه‌س بنگه‌هـ بيت. ژبلى زمان، فانسى و هه‌ڤپه‌يڤينێ، وه‌كى دى رۆمان ئه‌قله‌، وه‌ك كو كۆندێرا دبێژت ئه‌قلێ رۆمانێ ئه‌قلێ ئالووزييێ يه‌، هه‌ر رۆمانه‌ك دبێژت خوانده‌ڤانێ خوه‌ تشت ژ هندێ ئالووزترن كو تۆ هزر دكى. واته‌ هه‌تا كو رۆمان بهێته‌ خواندن و سه‌ره‌ده‌ريكرن دڤێت خوانده‌ڤان ئه‌قلى بكاربهينت ب تايبه‌ت ئه‌قلێ ره‌خنه‌يى نه‌كو يێ ڤه‌گوهازتى. ل هه‌مان جهى ئه‌و دبێژت: ئه‌قلێ رۆمانێ ئه‌قلێ به‌رده‌واميێ يه‌، واته‌ سه‌يروره‌ته‌. هه‌ر تاكه‌كه‌سه‌ك جيهانه‌كه‌، جيهانه‌كا هێژا يه‌ كو مروڤ سه‌ره‌دانا وێ جيهانێ بكت، په‌يوه‌ندييێ دگه‌ل چێكت و ئيكتيشافا نهێنييان بكت، ئه‌ڤجا ب فانسييا خوه‌ يا بێداوى – كو ئالاڤه‌كه‌ بۆ رۆماننڤيسى- بخه‌ملينت. رۆمانا كو تاكه‌كه‌س بنگه‌هێ وێ بت، دكارت به‌شدارى ئاڤاكرنا بنه‌مايێن هه‌بوونا وى تاكه‌كه‌سى ببت، هه‌روه‌ك ئه‌قل، زمان، خه‌يال، هزر و...هتد. ب كورتى رۆمان دكارت ده‌ستپێكا ده‌ستپێكان راگه‌هينت.        

 

ل دور رێژه‌يا بكارئينانا ئاشۆپێ چه‌نده‌ و يا دورهێلى چه‌نده‌ د رۆمانێ دا، سه‌برييێ رۆماننڤيس ئاشكرا كر كو 24 جۆرێن رومانێ هه‌نه‌، كه‌واته‌ رۆمان ب خوه‌ جۆرن بۆ نموونه‌: ديرۆكى، دورهێلى، خه‌يالى، فه‌لسه‌فى، ئه‌قلى، پسيكۆلوژى، پۆليسى، سياسى، سوسيۆلوژى، كه‌سايه‌تى، بيوگرافى و... هتد.  گوت ژى: ئێك ژ وان رۆمانا ئاشوپى – خه‌يالى يه‌. هنده‌ك جارا دورهێلێ مه‌ ب خوه‌ وه‌ك ئاشۆپێ يه‌ و هنده‌ك جاران ئاشوپ ژى وه‌ك دورهێلى يه‌، ئه‌و ل سه‌ر ره‌وش و ئينتيمائا تاكه‌كه‌سى د جڤاكى ده‌ دمينت. فانتازيا هزرى، نه‌كو يا زانستى، د كارێن من دا دياره‌ و ده‌مێ ئه‌ز رۆمانێ دنڤيسم، ئه‌ز حه‌ز دكه‌م هزرا تاكه‌كه‌سان بخوينم و هنده‌ك رووبه‌ران د جوگرافيا هزرا وان ده‌ ئيكتيشاف بكه‌، د وێ جوگرافيايێ ده‌ هه‌موو تشت ناهێته‌ ديتن، ناهێته‌ گوتن و كرن ل به‌ر چاڤێ مه‌، له‌ورا ئه‌ز دبێژم رۆماننڤيس ئه‌وه‌ يێ سينوران ببه‌زينت و بگه‌هت ناڤه‌ندا تاكه‌كه‌سى يا ئه‌قلى و پسيكولوژى، ئه‌وه‌ يێ بكارت به‌رزه‌خا دناڤبه‌را ئاشۆپ و دۆرهێلى دا دياربكت.

 

سه‌باره‌ت چه‌ند به‌رهه‌مێن چاپكرى ته‌ هه‌نه‌، سلێڤانه‌يى ديار كر كو وى 6 په‌رتوكێن چاپكرى هه‌نه‌ و گوت: هه‌تا نها چار رۆمان هه‌نه‌ ئه‌و ژى (ئاڤا مه‌زن – كێليكا كو ماسيێن خوه‌ تێهنى دهێلت، بيست سال و ئێڤاره‌ك، مريه‌ما – كچه‌ژنه‌ك ژ زه‌مانه‌ك دى، سيفرا سليڤى – لێگه‌ريان ل قه‌تێ دى) ئه‌ڤه‌ رومانن، هه‌روه‌سا دوو په‌رتوكێن دى ژى هه‌نه‌ ئه‌و ژى (پاييزا په‌يڤان - گوتارێن هزرى و فه‌لسه‌فى، ژ ده‌ستپێكێ هه‌تا ده‌ستپێكێ - خواندنێن هزرى و فه‌لسه‌فى). رۆمانا مريه‌ما بۆ زمانێ ئينگليزى هاتيه‌ وه‌رگێران و ئه‌ڤه‌ دوو ساله‌ ل كوليژا په‌روه‌ردێ - زاخۆ و كوليژا ئادابێ- دهوكێ وه‌ك مه‌نهه‌ج دهێته‌ خواندن، ديسان مريه‌ما بوويه‌ رێنڤيسا لاتينى ژى و نێزيك دێ ل ئامه‌دێ هێته‌ چاپكرن و وه‌شاندن، هه‌ر ديسان نڤيسه‌ر و وه‌رگێرێ هێژا سامى ئه‌لحاج وه‌رگێرايه‌ بو زمانێ عه‌ره‌بى. سه‌برى سليڤانه‌يى ئه‌ڤ چه‌نده‌ ژى نه‌ڤه‌شارت كو نها ئه‌و مژويلى دوو پروژه‌يانه‌ و ئێك ژ وان رۆمانه‌ لێ هێژتا ره‌شنڤيسه‌ و جودا يه‌ ب ته‌كنيكا خوه‌، ب زمانێ خوه‌ و گوت ژى بلا موفاجه‌ئه‌ بت بۆ خوانده‌ڤانێ هێژا. لێ به‌رهه‌مێ كو نها ئه‌ز پێڤه‌ مژويل، په‌رتوكه‌ك هزرى، سۆسيۆلۆژى و ديروكى يه‌ ده‌ربارێ ئه‌قلێ كوردى، ئه‌ڤه‌ ساله‌كه‌ پێڤه‌ مژويلم و هێژتا گه‌له‌گا مايى.

 

ده‌ربارێ ره‌ئيا ته‌ چى يه‌ ل سه‌ر ئاستێ ره‌خنا كوردى ئه‌وا كو نها ئه‌م د په‌رپه‌رێن روژنامان دا دخوينين؟ سه‌بريێ سلێڤانه‌يى گوت:مخابن ل ده‌ڤه‌را مه‌ نه‌كو ب تنێ ره‌خنا كوردى، به‌لكى گه‌له‌ك تشتێن دى ژى د ئاسته‌ك وه‌ها دايه‌، جار جار پرسێن مه‌زن و گومانێ ده‌ربارێ خوه‌ چێدكن. ئه‌ڤا ئه‌ز دبينم نه‌ ره‌خنه‌ يه‌، كرێته‌ ئه‌م ناڤێ وێ بكن ره‌خنه‌. به‌لێ هه‌لوه‌سه‌ و ده‌ربرينێن كه‌ساتى و مه‌زاجى نه‌. هه‌گه‌ر ره‌خنه‌ هه‌بت ژى د بلندترين ئاستێ خوه‌ ده‌ ره‌خنه‌يه‌كا نيڤرۆژنامه‌گه‌رى يه‌. ئه‌ز گه‌له‌ك حه‌ز دكه‌م و بۆ هندێ كاردكم كو ره‌خنه‌ هه‌بيت دا كو ئه‌ده‌بيات، ره‌وشه‌نبيرى، جڤاك، سياسه‌ت و چاره‌نڤيسێ مه‌ پێش بكه‌ڤيت، نه‌ به‌رئه‌قله‌ ئه‌م ئيديعائێ ب هه‌بونا هنده‌ك تشتان بكن و ته‌مامكه‌رێن وان تشتان ب خوه‌ نه‌بن! نه‌مومكنه‌ ل چو جهان ئه‌ده‌بيات و ره‌وشه‌نبيرى پێش بكه‌ڤت هه‌گه‌ر ره‌خنه‌ نه‌بيت. ل ده‌ڤه‌را مه‌ ره‌خنه‌ نينه‌ و ئه‌ڤا ئه‌م دبينن ته‌سه‌نوعه‌ (artificial) ، ب ديتنا من ره‌خنه‌ گوله‌كه‌، يێ بێهنا وێ نزانت نه‌هێژايه‌ مروڤ وێ گولێ پێشكيش بكت. لێ تێگه‌هێ ره‌خنێ ل جيهانا رۆژهه‌لاتێ ب گشتى تێگه‌هه‌كێ سلبى يه‌ و د جڤاكێ مه‌ ده‌ هێژتا ره‌خنه‌ نه‌گه‌هايه‌ وى ئاستى كو مروڤ بێژيت زمان، فه‌لسه‌فه‌ و ره‌وشه‌نبيرى يه‌ ژبه‌ر هندێ ژى گومان هه‌يه‌ كو به‌رهه‌مێن باش هه‌بن.

 

سه‌باره‌ت خوه‌شترين رۆمان كو ته‌ نڤيسى، بۆ ته‌ كيژانه‌؟ سه‌برى سلێڤانه‌يى ئاشكرا كر كو هه‌ر به‌رهه‌مه‌كێ ژان و ئه‌ڤينا خوه‌ هه‌يه‌، بۆ من ب زه‌حمه‌ته‌ ئه‌ز فه‌رق و جوداهييێ د ناڤا به‌رهه‌مێن خوه‌ ده‌ بكم، هه‌ر رومانه‌كێ چه‌ندين تشت تێدا هه‌نه‌ كو ئه‌ز و خوانده‌ڤان رێزێ لێ بگرن، ئه‌ز ئێك رستێ ب تنێ ژى نانڤيسم هه‌گه‌ر به‌رى هينگێ مه‌نافيستا رێزگرتن، باوه‌رى و ئه‌ڤينا من دگه‌ل نه‌بيت. هه‌ر رۆمانه‌كا من بوويه‌ ئه‌ندامه‌ك زيندى ژ جه‌سه‌دێ من.

 

ده‌ربارێ وێ چه‌ندێ كا وى پێشبينى دكر كو ئافره‌ت دێ ب ڤى ره‌نگى ژ رۆمانا مريه‌مايێ حه‌زكه‌ن، رۆمانڤيسى گوت:به‌لێ. ژبه‌ركو ئه‌ز د گه‌ل خوه‌، د گه‌ل كه‌سايه‌تيێن رۆمانا مريه‌مايێ و د گه‌ل مريه‌مايێ ب خوه‌ راستگۆ بووم. ئه‌و به‌رهه‌مێ ژ دلى و ئه‌قلى ده‌ربكه‌ڤيت و ب نيازه‌كا سافى بيت، دێ وه‌ها گه‌هيت ژى.

 

ده‌ربارێ رۆمانا مريه‌مايێ كا چاوا ئه‌و وه‌ك زه‌لامه‌ك شيا ده‌ربرينێ ب ڤى ته‌رزى ژ هه‌ستێن ژنه‌كێ بكه‌ت؟ سه‌برى گوت: سيمون هه‌ڤژينا سارته‌رى دبێژيت ژن نه‌ وه‌ك مێ دهێته‌ سه‌ر دونيايێ، به‌لێ وه‌ك مروڤ دهێته‌ سه‌ر دونيايێ پاشان ل گه‌ل ده‌مى جڤاك وێ دكه‌ته‌ ژن! من مفا ژ ڤێ خالێ وه‌رگرت، يه‌عنى هه‌ر ژنه‌كا هه‌بيت به‌رى ژن بيت مروڤه‌، هه‌ببونه‌كه‌، جيهانه‌كه‌، پرسياره‌كه‌، من وه‌سا سه‌ره‌ده‌رى دگه‌ل مريه‌مايێ كر. ژن ب خوه‌ بوونه‌وه‌ره‌كا ب سانه‌هى نينه‌، هه‌گه‌ر وێ باوه‌رييا خوه‌ دا ته‌ و ته‌ ژى باوه‌ريا خوه‌ دايێ هينگێ ئه‌و ب خوه‌ دێ داستانا خوه‌ بۆ ته‌ بێژيت و په‌ردێ ژ سه‌ر راستييان هه‌لدت. من هيچ تشته‌ك مه‌زن د ڤێ رومانێ ده‌ نه‌كريه‌، ب تنێ من نهێنى و ترسا مريه‌مايێ وه‌كو ژن ستراندن. ژن مێ يه‌ و نڤيسكارى ب خوه‌ ژى مێ يه‌ و هشێ مروڤى ژى مێ يه‌! ئه‌ڤ هه‌رسێ تشته‌ مێ َنه‌، سێگۆشه‌يه‌كا گه‌له‌ك  خه‌ته‌ره‌ و نه‌ خنێكا وى نڤيسه‌رێ كو بكه‌ڤيت تێده‌. پشتى ئه‌ز كه‌ڤتيمه‌ تێدا، من وه‌ك مرۆڤ ئيعلانا خوه‌ كر ، نه‌كو وه‌ك زه‌لام، دا كو بهێمه‌ قه‌بولكرن و پارازتن. هه‌گه‌ر من وه‌ك ره‌گه‌زه‌كێ نێر خوه‌ ئيعلان كربا، دوور نينه‌ ئه‌ز ژ لايێ هه‌رسێكێن مێ (ژن، نڤيسين و هزر) ڤه‌ هاتبام دادگه‌هكرن، به‌لێ مرۆڤبوون گه‌له‌كه‌ و د هه‌ر بوار و بياڤه‌كێ ده‌، د هه‌ر هه‌ناسه‌ و پێنگاڤه‌كێ ده‌ لازمه‌. ب ساناهى نينه‌ زه‌لام بشێت ده‌ربرينێ ژ ژنه‌كێ بكت، گه‌له‌ك جاران بۆ ژنێ ب خوه‌ زه‌حمه‌ته‌ ده‌ربرينێ ژ خوه‌ بكت، به‌لێ من د رۆمانێ ده‌ هه‌ولدا و من شيا، هه‌گه‌ر ئه‌ڤه‌ رامانه‌كێ بدت رامانا هندێ ددت كو رۆمان دشێت وێ بكت يا كو چو دى نه‌شێت وێ بكت.        

 

سه‌باره‌ت كا تا نها چو رومانێن ته‌ بووينه‌ فلم و هه‌گه‌ر به‌رهه‌مێ ته‌ بكه‌نه‌ فلم دێ رازى بى؟ سه‌برى سلێڤانه‌يى ئاشكرا كر كو تا نها چو رۆمانێن وى نه‌بووينه‌ فلم و گوت:ئه‌ز رۆمانێ نانڤيسم دا كو ببن فلم يان نه‌بن. لێ براده‌رێن من د سينه‌مايێ دا وه‌ك ده‌رهێنه‌ر گه‌له‌ك جاران به‌حس دكن و ئێك ژ وان هه‌ڤالێ هێژا مسعود عارف كو چه‌ند جاران ئه‌وى د مه‌ديايێ دا راگه‌هاندييه‌ كو دخوازيت رۆمانا مريه‌ما بكت فلم به‌لێ هێژتا نه‌كرييه‌. هنده‌ك كه‌سان ڤيايه‌ رۆمانا مريه‌ما ل ده‌ڤه‌را مه‌ بكن شانۆ، هنده‌ك كه‌س دى دڤێت بكن دراما، گه‌له‌ك ئاخڤتن دهێنه‌ كرن ئه‌ڤجا كا دێ چه‌ند ژ وان بنه‌ كريار ئه‌ز ژى نزانم. لێ نزانم دێ بۆ من چاوا بيت هه‌گه‌ر روژه‌كێ ئه‌ز رۆمانه‌كا خوه‌ زيندى وه‌ك فلم ببينم، نها ئه‌ز هزرا خوه‌ د وێ كێليكا ده‌مى ده‌ دكم. ئه‌ز رازى مه‌ رۆمانێن من بكن فلم ئه‌و ژى ژبۆ خاترا ده‌وله‌مندكرنا سينه‌ما و ته‌له‌ڤزيونا كوردى لێ ئه‌كيد دێ هنده‌ك مه‌رج هه‌بن ژبۆ پارازتنا بوها و پرسێن دى يێن به‌رهه‌مى.

 

ل دۆر نڤيسينێن نڤيسه‌رێن كورد كا ل ئاستێ نڤيسه‌رێن جيهانى نه‌ يان نه‌؟ سه‌برى سلێڤانه‌يى گوت: ئه‌ز دبێژم نڤيسه‌رێ گه‌ردوونى نه‌كو جيهانى. ب هه‌رحال، هنده‌ك نڤيسه‌ر هه‌نه‌ ب هنده‌ك هۆكار و سه‌ده‌مان بوونه‌ جيهانى، نڤيسه‌رێ كورد ژى دشێت بگه‌هيته‌ وى ئاستى به‌س هه‌تا دگه‌هيته‌ وى ئاستى دڤێت سه‌وييه‌تا به‌رهه‌مێ وى گه‌له‌ك بلند بيت، مه‌ هنده‌ك نڤيسه‌رێن باش هه‌نه‌، به‌لێ مه‌ هنده‌ك نڤيسه‌ر ژى هه‌نه‌ هه‌تا نۆكه‌ ئيملائێ و خالبه‌ندييێ باش نزانن! نڤيسه‌ر دڤێت كاملانه‌ بيت، بوهادار و به‌رهه‌مدار بيت. دڤێت هه‌لويست، پرنسيپ و سه‌وابت هه‌بن. جزيرى و خانى نڤيسه‌رێن زيندى نه‌ ل ده‌مه‌كێ مرى، به‌لێ هنده‌ك نڤيسه‌ر هه‌نه‌ مرى نه‌ ل ده‌مێن زيندى! نڤيسه‌رێن گه‌ردوونى ئينسياتيڤكار و په‌روه‌رده‌كارێن جڤاكێ مرۆڤاتييێ نه‌، ما نڤيسه‌رێ كورد گه‌هشته‌ وى ئاستى؟ ل حالێ حازر نڤيسه‌رێ كورد بێ پرۆژه‌ يه‌، بێ پرسپكتيڤه‌، بێ ئاجنده‌ و پلانه‌، بێ به‌پرسيارى يه‌، هێژتا نه‌شيايه‌ سينۆرێن كاغه‌زا سپى ببه‌زينت و به‌شدارى پرس و پرسيارێن زيندى و چاره‌نڤيسى يێن مرۆڤێ كورد و جڤاكێ كوردى ببت.

 

ده‌ربارێ بوچى هه‌ولا نمايشكرنا رومانێن هه‌وه‌ وه‌ك فلم ناهێته‌ كرن سلێڤانه‌يى ديار كر و گۆت: ما كه‌نگى رۆمان يان چيرۆكێن بيانى د ناڤ مه‌ ده‌ بوونه‌ فلم هه‌تا كو يێن مه‌ ببن؟ ئه‌و نه‌ ژ قه‌لساتيا ئه‌ده‌بياتا كوردى يه‌، لێ ژ قه‌لساتيا سينه‌ما و تيڤييا كوردى يه‌.    

 

ل ده‌ربارێ رۆمانا ته‌ يا ڤێ دوماهييێ (سيفرا سليڤى) كو ل سالا 2009 چاپ بوويه‌، رويدانێن ڤێ رومانێ ل دۆر چ نه‌؟ ئه‌رێ ئه‌و ژى وه‌كو مريه‌مايێ يه‌؟ سه‌برى سلێڤانه‌يى گوت:د سميناره‌كێ ده‌ ده‌ربارێ وێ رۆمانێ كاك نه‌ديار له‌زگين و كاك هه‌لكه‌ت ئدريس وه‌ك دوو خوانده‌ڤان ئيكتيشاف كرن كو سيفرا سليڤى ته‌مامكه‌را مريه‌مايێ يه‌ ژبه‌ركو پرسا ده‌مى و قه‌تێ دى يێ مرۆڤى وه‌كهه‌ڤ بوو! رۆمانا سيفرا سليڤى – لێگه‌ريان ل قه‌تێ دى، واته‌ لێگه‌ريان ل قه‌تێ دى يێ مرۆڤى، نه‌ ل ماددێ يان هنده‌ك تشتێن بچووك. مروڤ ب خوه‌ نيڤه‌كه‌ و هه‌ر مرۆڤه‌ك د ڤێ ژيانێ ده‌ ل قه‌تێ خوه‌ دگه‌ريت، هنده‌ك هزر دكن كو ئه‌و دبينن، لێ ده‌مێ دبينن هێژتا لێ دگه‌رن! رۆمانا سيفرا سليڤى هه‌موو لێگه‌ريانه‌ ل گه‌له‌ك قه‌ت و نيڤان. رۆمانه‌كا دۆرهێلى سحرى يه‌، پسيكولوژييا كه‌ساتييێ يه‌، هه‌ولدان و خواندنه‌كا جينيالوجى يه‌ بۆ تێگه‌ه و پێكهاتان، مژارێن وێ گه‌له‌كن وه‌ك غه‌ريبى، وه‌لات، هه‌ڤالينى، عه‌شق، مرن، قوربانيدان، پرسا هه‌رى گرنگ د ڤێ رومانێ ده‌ ئه‌وه‌ كانێ مروڤ ل چ دگه‌ريت؟

 

سه‌باره‌ت داهاتێ رۆمانا سيفرا سليڤى ته‌ كريه‌ ديارى بو كارێ خێرخوازى، ئه‌ڤه‌ چ دگه‌هينيت؟ سه‌برى سلێڤانه‌يى گۆت: رۆمانا مريه‌ما ژلايێ هه‌ڤالێ نڤيسكار عه‌بدال نورى ڤه‌ هاتييه‌ چاپكرن و وه‌شاندن، لێ رۆمانا سيفرا سليڤى ژلايێ هه‌ڤالێ هێژا عه‌لى هالۆ ڤه‌ هاتييه‌ چاپكرن، من هيچ بۆ خوه‌ نه‌ڤيا له‌ورا من برياردا داهاتێ وێ بۆ هنده‌ك كه‌سێن ژمن پتر پێدڤى بكم ديارى.

 

سه‌باره‌ت سه‌بريێ رۆماننڤيس كا رۆمانا كوردى ل كوردستانێ د چ ئاست دا دبينيت؟ رۆماننڤيسى ديار كر كو ره‌وشا رۆمانا كوردى ل نك مه‌ وه‌ك ره‌وشا گه‌له‌ك تشتێن دى يه‌، هێژتا جڤاكێ مه‌ ب هه‌موو باژێرێن خوه‌ ڤه‌ جڤاكه‌كێ گوندى يه‌، گوندى ب رامانا نه‌بوونا سيسته‌مه‌كێ هزرى، ئابۆرى و سياسى وه‌ك زانست، جڤاكه‌كێ به‌رهه‌مخوه‌ره‌ نه‌كو به‌رهه‌مداره‌، جڤاكه‌كێ خوه‌گرتى يه‌. هێژتا ژيان ب خوه‌ ل نك مه‌ نه‌بوويه‌ پيشه‌سازى و هونه‌ر، نه‌بوويه‌ فه‌لسه‌فه‌ و زانست، نه‌ بوويه‌ پرسا مه‌زن و به‌شدار، له‌ورا ژى د ره‌وشه‌كا وه‌سا ده‌ ب سانه‌هى نينه‌ ئه‌م به‌حسێ نه‌ببونا هنده‌ك پێكهاتان بكن يان ل سه‌ده‌مێن نه‌بوونا وان بگه‌رن چونكى يا دياره‌، به‌لێ ب تنێ هنده‌ك رۆمان هه‌نه‌ ئه‌و ژى ب ئاسته‌كێ ديار، دبت به‌هرا پتر ژ وان كه‌سايه‌تى بن ل سه‌ر چيرۆك، بوويه‌ر و باكگراوه‌ندێ نڤيسكارى ب خوه‌ بن ده‌مێ سه‌ربۆرێن خوه‌، يان مالباتا خوه‌، يان ژى گوندێ خوه‌ دكت تێكست ب ناڤێ رۆمان. هنده‌ك ئه‌زموون و هه‌ولدان هه‌نه‌ نه‌خرابن، به‌لێ ئه‌و كه‌د و به‌رهه‌مه‌كێ كه‌ساتى يه‌، ئه‌م دكارن ببێژن رۆمانا بلان نڤيسه‌رى يان بێڤان نڤيسه‌رى، به‌لێ ناهێته‌ وێ واتێ ئه‌م ببێژن رۆمانا كوردى. ژ عه‌ره‌بێ شه‌مۆ و ئه‌حمه‌د موختار جاف و هه‌تا نها پێكول هه‌نه‌، ئه‌ڤجا رۆمانێن وان سه‌ركه‌ڤتى بن يان نۆ، ئه‌و ب خوه‌ بابه‌ته‌كێ دوور و درێژه‌ پێدڤى ب دانوستاندنێن جدى هه‌يه‌. به‌لێ چاوا بت، سوپاس بۆ هه‌موويان كو هه‌ولدانه‌. ب كورتى، مه‌ رۆمان وه‌ك پيشه‌سازى، وه‌ك هونه‌ر، وه‌ك جيهانه‌كا سه‌ربخوه‌، وه‌ك ئه‌قل و به‌رده‌وامى نينه‌ كو مرۆڤ يان جڤاك خوه‌ ل سه‌ر ئاڤا بكت، ئه‌و سه‌ربورێن كه‌ساتى ژى ل ده‌ڤه‌را مه‌ وه‌ك (ن. ئاكره‌يى، كريم بيانى، ئه‌نوه‌ر محمد، حه‌سه‌ن سليڤانى، ته‌حسين ناڤشكى، محسن عبدولرحمان، بلند محه‌مه‌د، حسن ئيبراهيم، عسمه‌ت محه‌مه‌د بدل، و هنه‌ده‌كێن دى...) هێژانه‌ بهێنه‌ خواندن و ره‌خنه‌كرن.

ئه‌ڤ نڤيسه‌ره‌ ل جه‌م سه‌بريێ رۆماننڤيس چ دگه‌هينن:

سالح غازى: موسيبه‌ته‌!

ته‌حسين ناڤشكى: ئه‌و ژى موسيبه‌ته‌!

تێلى سالح: پێژنا وى ناهێت.

 

ل داويێ سه‌برى سلێڤانه‌يى يێ رۆماننڤيس گۆت: من دڤێت ئێدى نڤيسكارى ل ده‌ڤه‌را مه‌ ببيته‌ جدييه‌ت، چونكى بوها و پره‌نسيپێن نڤيسكارييێ مه‌زنن و جيهانه‌كا جوانه‌، جيهانه‌كا خوسه‌ره‌، گه‌ره‌كه‌ ئه‌م بشێن تێده‌ چه‌ندين تشتان ئاڤا بكن و پێشكێشى جڤاكێ خوه‌ بكن. ئه‌ز داخوازێ ژ نڤيسه‌رێ ده‌ڤه‌را مه‌ دكم كو ئێدى بزاڤێ بكت به‌رهه‌مێ خوه‌ يێ ئه‌ده‌بى ل سه‌ر زانستێ، زانينێ و فه‌لسه‌فێ ئاڤا بكت، ئێدى به‌سه‌ ئه‌قل و زانست ببن په‌نابه‌ر ل به‌ر ده‌رگه‌هێن به‌رهه‌مان، هه‌روه‌سا ئه‌ز دخوازم نڤيسكارێ كورد خوه‌ ل پرسێن مه‌زن بكت خودان، پرسێن ڤى ملله‌تى، پرسا ژيانێ، پرسێن ده‌وله‌تێ، پرسا مروڤى و هه‌ر پرسه‌كا هه‌بيت و ب چاره‌نڤيسێ مه‌ ڤه‌ گرێدايى بت ئه‌ز حه‌زدكه‌م نڤيسكارييا كوردى خوه‌ لێ بكت خودان.

رۆماننڤيس سه‌برى سلێڤانه‌يى پرسياره‌ك ژى بۆ رۆژنامه‌يا ئه‌ڤرۆ هه‌بوو، گوت: بۆچى به‌رپه‌رێ ئه‌ده‌بياتێ ب تنێ حه‌فتيێ جاره‌كێ هه‌بيت؟ مافێ وه‌ هه‌يه‌ هوين پێده‌چوونه‌كێ د ڤێ چه‌ندێ ده‌ بكن.

  

 

ده‌ربارێ دیدارێ بنڤیسه‌

بابه‌ت: په‌یڤه‌ك.. هاته‌ نڤیسین ژ ئالێ: سه‌كار كامل ئۆصمانsakar.jian@yahoo.com به‌روار: 13/03/2012

هزر گه‌ش و خوه‌ش مامۆستا سه‌بری ....زمانێ ته‌ یێ توو پێ دپه‌یڤى د كوردستانێ هه‌مووێ دا نینه‌ و من تا نها ژ چ نڤیسكارا گووهلێ نه‌بوویه‌ و نه‌خووندیه‌... هزرێن ته‌ فه‌لسه‌فى،زانستى،ئافراندى و نژاندنن د وه‌رارا ئه‌ده‌بی دا..ئه‌ڤه‌ جارا ددوێ یه‌ ئه‌ز ڤێ دیدارێ دخوونم و دێ هێش خوونم براستى ژى پر باشه‌ خوه‌نده‌ڤانێ رۆمانێ و رۆماننڤیس ب خوه‌ژى ڤێ نڤیسارێ بخوونت ...ئه‌قل نك ته‌ گرنگتره‌ ژ هه‌ر تشتى ئه‌ز وه‌سا ته‌ دبینم! لێ پرسگرێكا مه‌ هه‌روه‌ك ته‌ گۆتى زه‌مینى یه‌ و ئه‌م هه‌وارا خۆ دگه‌هینن ئه‌سمانا ب دیتنا من ژى ئه‌ڤه‌ موسیبه‌ته‌ ژبه‌ركو دڤیا ئه‌م ته‌ڤ ئه‌قلێ خوه‌ ب زانستیانه‌ و ب وه‌راره‌ك ئافراندی بخه‌بتینین ..لێ كاك سلێڤانه‌ى ئه‌ڤ چه‌نده‌ ل نك مه‌ نینه‌ و ئه‌م هه‌موویێ د هێلین ب هیڤیا ئافرینه‌رى ڤه‌ ..ئه‌ڤه‌ژى ئه‌نجامێن خراپ ل په‌ى هه‌نه‌.....، توو هه‌ر بژى مامێ سه‌بری دا ئه‌م بژین! هه‌كه‌ ئه‌م مرین ژى توو هه‌ر بژى! ده‌ستێن ته‌ د خوه‌ش بن ......رێز و سلاڤ
......سه‌كار كامل برایێ ته‌ یێ بچووك..

کۆمێنته‌ک نوو

Sabri Silevani
Iraq- Kurdistan - Duhok
009647504177409
Facebook: Sabri Silevani