سەبری سلێڤانەیی: خواندنه‌ک بۆ دۆرهێلێ وه‌لاتێن عه‌ره‌بی
01/09/2011 03:26
په‌یڤا شۆره‌ش د فه‌رهنگا رۆژهه‌لاتی ده په‌یڤه‌ک نه‌وازه، له‌ورا ژی دوور نینه کو هنده‌ک جاران خه‌له‌ت بهێته پراکتیزه‌کرن. ئێک ژ پێناسێن هه‌ری به‌ربه‌لاڤ بۆ شۆره‌شێ ئه‌ڤه یه: هه‌ولدانا گوهۆرینا دۆرهێلی ب ئێکجاری. لێ دیاره کو د ئه‌قلێ عه‌ره‌بی ده تێگه‌هێ وێ بچووک بوویه ژبه‌رکو ب تنێ د جیهانا سیاسه‌تێ ده پێژنا وێ دهێت، هه‌تا وێ رادێ ده‌مێ مرۆڤ په‌یڤا شۆره‌ش دبهیست، ئێکسه‌ر هزرا مرۆڤی دچت سه‌ر سیاسه‌تێ و رژێما ده‌ستهه‌لاتدار. لێ، راستییه‌ک دی ژی هه‌یه، ئه‌و ژی ئه‌وه کو ل ده‌رڤه‌یی جیهانا سیاسه‌تێ ژی شۆره‌شێ هه‌یه، به‌لێ ژبه‌رکو میناکێن دیرۆکی هه‌موو ب سیاسه‌تێ ڤه گریدایی نه ب تایبه‌ت دناڤ عه‌ره‌بان ده، له‌ورا خوه‌رستێ سیاسه‌تێ ب سه‌ر ده دگرت. ده‌مێ مرۆڤ به‌رانبه‌ری دیرۆک، دۆرهێل و فه‌لسه‌فه و ئیدۆلۆژییان راببن، کو هزرێ د گوهۆرینه‌کا سه‌رتاسه‌ری ده بکن، هینگێ ئه‌م دکارن بێژن کو وان مرۆڤان نیازا شۆره‌شه‌کێ هه‌نه. ئه‌ز دخوازم پرسیاره‌کێ ژ خوانده‌ڤانێ هێژا بکم: گوهۆرینا ره‌فتاران گرنگه یان گوهۆرینا هزران؟ ئه‌و ب خوه هزر به‌ری ره‌فتاران هه‌نه، هه‌ر ره‌فتاره‌ک سه‌رئه‌نجاما هزره‌کێ یه و ئه‌و ره‌فتارێ بێ هزر په‌یدا ببت سه‌ده‌مه بۆ په‌یدابوونا ئانارشیزما ته‌ڤاهی کو ل دوماهیکێ ئه‌و هه‌ولدانه ئیجهاز ببت هه‌روه‌ک هه‌ولدانا 1920 ل عیراقێ. به‌لێ هه‌ولدانا خواندنا دیرۆک و کولتووری ب ئاوایه‌کێ ره‌خنه‌یی و هێرمێنۆتیک، هه‌روه‌سا هه‌ولدانا ئافراندنا هنده‌ک ئینسیاتیڤ و ئالته‌رناتیڤان بۆ دۆرهێلی ب هێڤیا دامه‌زراندنا په‌یره‌و و سیاسه‌ته‌ک نوو ل گۆر خوازته‌کێن سه‌رده‌مانه، دکارت ببت ده‌رازینکه‌ک بۆ شۆره‌شێ و سه‌رکه‌تن یان شکه‌ستنا وێ ب هنده‌ک هۆکارێن ئه‌بجه‌کتیڤ و سه‌بجه‌کتیڤ ڤه گریدایی یه، ئه‌و پرسه‌کا دی یه.
ده‌ربارێ ئه‌ڤا کو ل جیهانا عه‌ره‌بی دقه‌ومت، ئه‌م دکارن پرسیاران بئازرینن: هه‌تا کیژان رادێ جڤاکێن عه‌ره‌بی دیرۆکا خوه و کولتوورا خوه دخوونن؟ هه‌تا کیژان رادێ ده‌ستێ خوه ده‌ینانه سه‌ر برینێن خوه یێن که‌ڤنار؟ هه‌تا کیژان رادێ خواندنێن وان ره‌خنه‌یی و هێرمێنۆتیکن؟ گه‌لۆ وان چو ئینسیاتیڤ و ئالته‌رناتیڤ هه‌نه بۆ فه‌لسه‌فه، سیاسه‌ت و ئیدۆلۆژییێن ئیستیرادکری؟ هه‌تا کیژان رادێ ئه‌و ئاماده نه ب ئاوایه‌کێ جدی سه‌ره‌ده‌رییێ دگه‌ل زه‌مینێن هه‌یی بکن بۆ نموونه پرسا عه‌قیدێ و ئه‌تنیکی؟ دینێ وان هه‌ر ئه‌و دینه یه، کو نه به‌رهه‌ڤه بۆ گوهۆرین و ئیجتیهادێ، نه وان شیا تشته‌کێ ب سه‌ر وی دینی ڤه زێده بکن نه ژی وی دینی شیا تشته‌کێ ب سه‌ر وان ڤه زێده بکت. دین ل جه‌م عه‌ره‌بان نه‌بوویه به‌شه‌ک ژ هزر ق ئه‌قلێ وان، به‌لێ بوویه به‌شه‌ک ژ کولتوور و تیتالێن وان، بوویه ئالاڤه‌کێ یه‌ده‌ک گاڤا کو محتاج ببن بکاردهینن، لێ هه‌گه‌ر محتاج نه‌بن دوور نینه به‌رائه‌تا خوه ژێ راگه‌هینن له‌ورا ژی ئه‌م دبینن ل هه‌مبه‌ر وی هه‌لویستی هنده‌ک بزاڤ و هه‌ولدانێن توندره‌و په‌یدا دبن دا کو هنده‌ک هه‌ڤسه‌نگییێ بئافرینن. محتاجی ب واته‌یا ناسنامێ یه، ئانکو دین بوو وان بوویه به‌شه‌ک ژ ناسنامێ، له‌ورا ژی ل هه‌ر ده‌ور و زه‌مانی به‌هرا پتر خه‌لکێ عه‌ره‌ب دخوازن وێ ناسنامێ بپارێزن دا کو هاڤی نه‌بن، هه‌گه‌رنا هێژ دینی فانکسیۆنا خوه یا بنگه‌هین ب درێژییا 1432 سالان ئه‌نجام نه‌دایه. ژ ئالییه‌ک دی ڤه، کولتوورا عه‌ره‌بان هێژ کولتوورا کۆچه‌رییێ یه، کو زه‌لامسالاری و هۆزی یه، زمانێ وان هه‌ر زمانێ گه‌ف و چێتراندن و عاتیفێ یه، هزرا وان هه‌ر هزرا دێرینه کو ئه‌و باشترین نه‌ته‌وه و ملله‌تن و به‌هشت به‌هرا وانه، په‌روه‌ردا وان هه‌ر په‌روه‌ردا جارانه، کو خوه‌دان حه‌زاره‌ت و زانینن ب تایبه‌ت ل سه‌رده‌مێن ئیسلامێ و پشتی ئیسلامێ، ئه‌خلاقێ وان ئه‌خلاقێ جارانه کو ئه‌و خوه‌دان شه‌ره‌ف و نامووسن هه‌رچه‌نده شه‌ره‌ف و نامووسا د فه‌رهنگا وان ده ب تنێ دبن که‌لێژییێ ده یه و ئه‌ورۆپا و یێن دی هه‌موو کێمشه‌ره‌ف و کێمنامووسن. ئه‌قلێ وان هه‌ر ئه‌قلێ جارانه، کو ئه‌قلێ ڤه‌گوهازتی یه و ل گۆر ئاجندا و پلانێن مرییان دژین، ئانکو ملله‌ته‌کێ زیندیکوژ و مریپه‌رێسه. باوه‌رییا وان هه‌ر باوه‌رییا جارانه، کو حو‌کمێ پرانییێ یه و هێز و ده‌ستهه‌لات به‌هرا وانه، به‌لێ چه‌وساندن و ته‌په‌سه‌ری به‌هرا کێمنه‌ته‌وه‌یانه. هه‌تا ڤێ کێلیکێ ژی هێژ سێگۆشه‌یا قه‌ده‌غه (دین، سێکس و سیاسه‌ت) هه‌یه و دێ بمینت. هه‌تا نها ژی ئاستێ خواندنێ ل جیهانا عه‌ره‌بی گه‌له‌ک قه‌لسه، سالێ تاکه‌که‌سێ عه‌ره‌بی ب تنێ 6 ده‌قیقان دخوونت ل ده‌مه‌کێ کو یه‌که‌م ئایه‌ت د قورئانا پیرۆز ده هاتی فه‌رمۆدا خواندنێ کرییه. پیشه‌سازی د ناڤا عه‌ره‌بان ده هێژ لاوازه، زه‌نگینترین ده‌ڤه‌ره ل جیهانێ ب سامانێن خوه‌زایی به‌لێ بوویه بازاره‌کا ئازاد بۆ ملله‌تێن دی هه‌روه‌ک ئه‌ورۆپا، چین و ئه‌مه‌ریکایێ. هه‌تا نها هێژ هێز و ده‌ستهه‌لاتا ئاغایی وه‌ک خوه یه، هێژ هێز و ده‌ستهه‌لاتا مه‌لایی وه‌ک خوه یه، هێژ هێز و ده‌ستهه‌لاتا زه‌لامی ل سه‌ر ژنێ وه‌ک خوه یه، هێژ پرسا مافێ مرۆڤی پرسه‌که په‌راویزکری یه، ئه‌ڤه ژبلی پرسا مافێ گیانه‌وه‌ران، هێژ پرسا ژینگه‌هێ پرسه‌که ژبیرکری یه و مرۆڤێ عه‌ره‌ب چو ئینتیمائه‌ک بۆ ئه‌ردێ و ئاخێ نه‌بوویه. به‌ری ئه‌ز پتر به‌حسێ دۆرهێلێ عه‌ره‌بی بکم، حه‌ز دکم هنده‌ک میناکان ده‌ربارێ شۆره‌شێن جیهانی بهینم.
شۆره‌شا فره‌نسی ل سالا 1789 زاینی:
ئێک ژ شۆره‌شێن هه‌ری ناڤداره ل سه‌ر ئاستێ جیهانێ، کو باندۆرا وێ نه ب تنێ کارێگه‌ری ل سه‌ر فره‌نسایێ هه‌بوو، به‌لێ به‌لکی ل سه‌ر ته‌ڤایا وه‌لاتێن ئاورۆپی و جیهانێ، ئه‌و نه ب تنێ هه‌ولدانا گوهۆرینا سیسته‌مێ ده‌ستهه‌لاتێ یان گوهۆرینا هنده‌ک که‌سان بوو، به‌لێ گوهۆرینه‌کا بنگه‌هین بوو به‌رانبه‌ری سیسته‌مێ کۆله‌داری و دوگماکارییا ده‌ستهه‌لاتا که‌نیسه‌یێ.
شۆره‌شا به‌لشه‌فی 1917:
دبێژن ژی شۆره‌شا ئۆکتۆبه‌رێ کو ل سالا 1917 زاینی قه‌ومی. بنگه‌هێ وێ ل سه‌ر فه‌لسه‌فه‌یا کارل مارکسێ ئه‌لمانی بوو، کو ب رایه‌دارییا زانایێ دیرۆکی لینین و هه‌ڤکارێن وی قه‌ومی. ئه‌و وه‌ک ئێکه‌مین بزاڤا مه‌زن یا کۆمه‌نیستێ بوو ل سه‌رانسه‌ری جیهانێ و کاری ژیان و جڤاکێ سۆڤێتستانا که‌ڤن ب ئێکجاری بگوهۆرت، باندۆرا وێ ژی سینۆرێن سۆڤێتستانێ به‌زاندن و گه‌ها ده‌ڤه‌رێن دی هه‌تا وێ رادێ کو وه‌ک دیانه‌ته‌کێ دهێته خواندن و دیتن.
شۆره‌شا ره‌وشه‌نبیری 1966:
ماوتسی تونگ بریاردا ل هه‌مبه‌ری ده‌ستهه‌لاتاسه‌رمایه‌دار رابوه‌ستت و هزرا خوه، هزرا برۆلیتارییا ره‌وشه‌نبیری، ل جهێ وێ وه‌ک ئالته‌رناتیڤ پێشکێشی ملله‌تێن چینێ بکت. شۆره‌شه‌کا وه‌سا مه‌زن دناڤبه‌را نال و بزماران ده، نالێن سه‌رمایه‌دارییێ و بزمارێن کۆمه‌نیستێ، کاری جهێ خوه بکت ب تایبه‌ت ل ناڤ ته‌خا گه‌نج و لاوان.
شۆره‌شا ئیسلامی ل ئیرانێ 1979:
ل سالا 1979 زاینی خومه‌ینی هه‌ولدا سیسته‌مێ شاهنشینییێ ل ئیرانێ ب سیسته‌مێ کۆماری بگوهۆرت له‌ورا ژی شۆره‌شه‌ک سه‌رتاسه‌ری راگه‌هاند. بێهتر ژ بیست سالان خومه‌ینی به‌رهه‌ڤی و ئاماده‌کاری بۆ ده‌ستپێکا شۆره‌شا خوه کرن. پشتی سه‌رکه‌تنا شۆره‌شێ، خومه‌ینی هه‌ولدا وێ ڤه‌گۆهێزت وه‌لاتێن دی ژی ب تایبه‌ت وه‌لاتێن ده‌وروبه‌ر و هه‌تا راده‌یه‌کێ باندۆرا خوه هه‌بوو نه‌مازه ل سه‌ر سه‌قامگیرییا ده‌ڤه‌را رۆژهه‌لاتێ چونکی ل بن سیها وێ گه‌له‌ک بزاڤ و لڤینێن بچووک هاتن دامه‌زراندن له‌ورا ژی ئاورۆپا و ئه‌مه‌ریکا حه‌سابه‌کێ بۆ دکن. یا هه‌ری گرنگ ئه‌وه کو شۆره‌شا ئیسلامی نه ب تنێ رژێما شاهی ژ ناڤ بر، به‌لێ شیا ببت به‌شه‌ک ژ ئه‌قل و هزرا مرۆڤێ ئیرانی هه‌رچه‌نده ئوپۆزسیۆنا وێ ژی خورته.
ب سه‌دان سالان به‌ری ڤان شۆره‌شان، شۆره‌شه‌ک ل ئاورۆپا ده‌ست پێ کر، ئه‌و ژی ب ناڤێ رێنسانس. رێنسانس هه‌ولدانا گوهۆرینه‌کا بنگه‌هی بوو ژبۆ جڤاک و کولتوورێ ئاورۆپا ل سه‌دێ 14 و پێده. جڤاکێ ئاورۆپی ژ ئیستگه‌هه‌کێ به‌ر ب ئێستگه‌هه‌ک نوو بر داوی کو د هه‌موو بوار و بیاڤان ده پێشکه‌تن سه‌لماندی هه‌روه‌ک هونه‌ری، زانستی و ره‌وشه‌نبیری. باندۆرا وان گوهۆرینان گه‌هیا ئابۆرێ و سیاسه‌تێ ژی، هه‌ردوو ژبن ده‌ستهه‌لاتا ره‌ها یا که‌نیسێ ده‌رکه‌تن و گه‌شه دیتن. ئه‌و وه‌لاتێن کو رێنسانس ل به‌ر که‌تین، ئیتالیا، فره‌نسا، ئه‌لمانیا و ئینگلستان بوون، هنده‌ک وه‌لاتێن دی ژی وه‌ک هۆله‌ندا و ئاسپانیا ل به‌ر که‌تن به‌لێ ب ئاست و باندۆره‌ک کێمتر. گه‌له‌ک که‌س و سێمبۆل د وان سه‌رده‌مان ده په‌یدا بوون ب تایبه‌ت د بوارێ فه‌لسه‌فه، هونه‌ر، ئه‌ده‌بیات، سیاسه‌ت و سۆسیۆلۆژێ ده. گه‌له‌ک ناڤێن زیندی هه‌نه کو ب که‌د و به‌رهه‌مێن خوه، ب هزر و رامانێن خوه، ب هه‌لویست و بریارێن خوه به‌شداری سه‌رکه‌تنا رێنسانسێ بوون مینا ژیۆردانی برۆنۆ، گالیلی گالیلۆ، رێنێ دیکارت، فره‌نسیس بیکۆن، مایکل ئانجلۆ، له‌یۆناردۆ داڤینشی، جۆن لۆک و گه‌له‌ک دی کو هه‌تا رۆژا ئیرۆ مفایی دگه‌هینن جڤاکێ مرۆڤاتییێ سه‌رانسه‌ر جیهانێ. گرنگترین بوویه‌را رێنسانسێ ئه‌و بوو کو ئه‌قلێ نوو پێک هینا و وی ئه‌قلی کاری ئافراندنێ د بوار و بیاڤێن ژیانێ ده بکت. سه‌رکه‌تنا رێنسانسێ نه ب تنێ د هێز و ئیراده‌یا خه‌لکێ ئاورۆپی ده بوو، به‌لێ د هه‌بوونا به‌رنامه‌یه‌ک ده‌وله‌مه‌ند ده، کو هه‌موو ئالییێن ژیانێ و جڤاکی ڤه‌گرت و بێ ئاوارته، ئانکو چو هێلێن سۆر نه‌هێلان هه‌روه‌ک ل جیهانا رۆژهه‌لاتێ، کو هه‌تا نها شۆره‌شه‌ک په‌یدا نه‌بوویه و خوه ل هێلێن سۆر بدت.
پشتی ڤان میناکان ئه‌م دکارن پێده‌چوونه‌کێ بۆ دۆرهێلێ وه‌لاتێن عه‌ره‌بی بکن. ئه‌ز نابێژم گه‌ره‌که ئه‌م موقاره‌نا دۆرهێلێ وه‌لاتێن عه‌ره‌بی دگه‌ل دۆرهێلێن وان وه‌لاتان بکم ژبه‌رکو ده‌م و جهـ و کاودان ژ هه‌ڤ جودا نه، به‌لێ نه دورسته ژی هه‌گه‌ر ئه‌م ڤه‌ده‌ر بکن هه‌روه‌ک ل که‌وکه‌به‌ک دی. هنده‌ک پرس هه‌نه چو په‌یوه‌ندی ب ناسنامه و سینۆران ڤه نینن ژبه‌رکو پرسێن زیندی و ته‌ڤاهی نه هه‌روه‌ک: ژیان، مرن، ئه‌ڤین، شه‌ر و ئاشتی. نه مومکینه ئاشتی ل وه‌لاته‌کێ سپی بت به‌لێ ل وه‌لاته‌کێ دی سۆر بت، نه مومکینه مرن ل وه‌لاته‌کێ هه‌بت و ل وه‌لاته‌کێ دی نه‌بت و هه‌روه‌سا.
د هنده‌ک بوار و بیاڤان ده وه‌لاتێن رۆژهه‌لاتی ب گشتی و یێن عه‌ره‌بی ب تایبه‌تی موقاره‌نا خوه دگه‌ل وه‌لاتێن ئاورۆپا و ئه‌مه‌ریکا دکن، هنده‌ک جاران خوه ژ وان چێتر ژی دبینن، به‌لێ د هنده‌ک بوار و بیاڤێن دی ده ناخوازن مرۆڤ موقاره‌نێ بکت. پێشکه‌تنا ئاورۆپا و ئه‌مه‌ریکا دکن به‌هانه بۆ پرسگرێکێن خوه. ئه‌ڤه مه‌زاجییه‌ته، نه لۆژیکه، که‌سێ ب ئه‌قل قه‌بوول ناکت. یان رۆژهه‌لات ژی به‌شه‌که ژ ڤێ جیهانێ یان ژی جیهانه‌ک دی یه. ب هزرا من به‌شه‌که و دڤێت ڤه‌ده‌ر نه‌بت و هه‌ڤبه‌رکرن هه‌بت.
ئه‌ز دبینم کو ل وه‌لاتێن عه‌ره‌بی ده‌ستهه‌لات ب تنێ دهێته گوهۆرین. راسته کو ده‌ستهه‌لاته‌کا تۆتالیتاره، به‌لێ ئه‌و نه گونه‌ها دیکتاتۆران ب خوه یه، به‌لکی گونه‌ها په‌روه‌رده‌یا جڤاکێن عه‌ره‌بی یه. دیکتاتۆری د فرشکێ مرۆڤێ عه‌ره‌ب ده یه. ژ زارۆکییێ هه‌تا پیراتییێ زه‌لام سالار و سه‌روه‌ره و ل گۆر وێ مانته‌لیتێ مه‌زن و په‌روه‌رده دبت. زارۆکێ کور ده‌ستهه‌لات ل سه‌ر زارۆکا کچ هه‌یه، هێدی هیدی هه‌تا کو مه‌زن دبت و خێزانێ پێک دهینت دیسان خوه سالار و سه‌روه‌ر دبینت. ل ده‌رڤه‌یی خێزانێ ژی، بۆ نموونه ل دبستانێ مامۆستا دیکتاتۆره، ل مزگه‌فتێ مه‌لا دیکتاتۆره، ل جهێ کاری خوه‌دییێ کاری دیکتاتۆره، د حزبێ ده به‌رپرسیار دیکتاتۆره و...هتد. ل ئاورۆپا نه وه‌سانه. هه‌گه‌ر مرۆڤ د ڤان ئێستگه‌هان ره ده‌رباز بوو، نه مومکینه وه‌ک سه‌رئه‌نجام مرۆڤه‌کێ ئازاد په‌یدا ببت، هه‌لبه‌ت ئه‌و مرۆڤه دێ دیکتاتۆر بت. ل شوونا کو مرۆڤ بهێت و دیکتاتۆران راکت، یا باش ئه‌وه مرۆڤ هزرێ د نه‌چێکرنا وان ده بکت، کو جڤاک و ژیانا جڤاکی ساخله‌م بن دا کو ئازادی به‌رپا ببت و هێدی هێدی مرۆڤه‌کێ ئازاد په‌یدا ببت. نه به‌رئاقله کو جڤاکه‌کێ ئازاد دیکتاتۆره‌کێ به‌رهه‌م بهینت. ئه‌ز دگه‌ل نه‌هێلانا دیکتاتۆرانم، به‌لێ گره‌نتی نینه کو هه‌گه‌ر ئه‌و چوون، هنده‌کێن دی نه‌هێن. ب تنێ گره‌نتی ئه‌وه کو په‌روه‌رده و مانته‌لیته بهێنه گوهۆرین.
ئه‌ڤجار، هه‌گه‌ر ئه‌م ل جیهانا عه‌ره‌بستانێ بنێرن، دبینن کو نه‌شیانه جڤاکێ خوه به‌ر ب حه‌زاره‌تا سڤیل، یان مه‌ده‌نیه‌تێ ڤه ببن، هێژ جڤاکه‌کێ گوندی یه ژبه‌رکو په‌روه‌رده و کولتوورا وی وه‌سانه. د بوارێ ئابۆری ده، ده‌ڤه‌را هه‌ری ده‌وله‌مه‌نده ل سه‌ر ئاستێ جیهانێ، به‌لێ دگه‌ل هندێ ژی هێژ نکارییه ئابۆره‌کێ خورت ئاڤا بکت، هێژ پیشه‌سازی نه‌بوویه بنخانه‌یا جڤاکی.
له‌ورا ژی ل دوماهیکێ دبێژم، ئه‌ڤا کو نها دقه‌ومت نه شۆره‌شه، نه‌خێر. به‌لێ هه‌ناسه‌دانه‌که بۆ بێهنڤه‌دانه‌کا چه‌ند سالی. ب تنێ گوهۆرینا دیکتاتۆرانه. ل گۆر ڤی ده‌ستوداری، دیکتاتۆر دێ بچن و دیکتاتۆر دێ بهێن، دیکتاتۆر دێ دمرن و دیکتاتۆر دێ ژ دایک ببن. ل شوونا گوهۆرینا دیکتاتۆره‌کێ ب ئێکه دی، خوه‌زی جاره‌کێ ملله‌تێ هزر د گوهۆرینا کولتوور و په‌روه‌ردا خوه ده کربا دا کو ئێدی چو دیکتاتۆر په‌یدا نه‌بان. ئه‌ز ژ بوهایێ هه‌ولدانا ملله‌تێن عه‌ره‌بی بۆ ئازادییێ کێم ناکم، ئه‌ز هه‌ڤسۆز و هه‌ڤدلێ وانم ب هێڤیا کو ژ زولما دیکتاتۆرێن خوه خلاس ببن، به‌لێ پرسگرێکا وان ژ هندێ مه‌زنتر دبینم کو ب گوهۆرینا دیکتاتۆران چاره‌سه‌ر ببت. زێنلعابدین، موباره‌ک، قه‌زافی، سالح، به‌شار و... هتد، نه هۆکارن به‌لێ سه‌رئه‌نجامن.
