شەنگول ئۆغر – ئامەد

ژبەر کو ئەم نە ل بەهشتێ نە، هەلبەت ئەم دێ خودان هونەرەک بن؛ ئەم دێ بەحسا شەر، کوشتن، تێکچوون، ئێش، قێرین و هەوارێ بکن؛ ئەم دێ بەحسا شکەستن، بەلاڤبوون و بەحسا داخوازا خوە بسەرهەڤدەئانینێ بکن؛ ئەم دێ بەحسا بیانیبوونا خوە بکن، بەحسا کەلشا د ناڤبەرا بەدەن و گیان؛ زات و دەرەکێ خوە دە بکن. ئەدەبیاتا کوردی یا ل بەر دەست، نەکاریە رەوشا خوەیا نهایی بتەرسنینت بەرهەما هونەری. سەدەما وێ یا هەری گرینگ ژی، ئەم هێژ ب سەر تەزا خوە ڤە نەبوونە، ئانکو هێژ ئەم سەروەخت نەبوونە کو شکەستنا مە یا مەزن ل کوودەرێ و کەنگی دەست پێ کر، د کیژان سەردەمێ دە، ب کیژان هێزێ ئەم ژ ژ هەڤ ڤەقەتییان؟ باندۆرێن ڤێ ڤەقەتیانێ ل سەر قادا مەیا رامانی و گیانی چ بوو؟ کارەساتا مە یا نهایین د کیژان ئاستێ دە یە؟ گەلۆ، د دەما نهایی دە مە بەرگەهێن داهاتوویەکێ هەنە کو ئەم بکارن ب باوەری و هێڤییەکە مەزن وی بسێورینن؟

بەرێ مە ل کیژان دیرۆکێ یە؟ ل سەمبۆلێن د سێداران دە تێکچوویی؟ شایەساندنا سەمبۆلێن کو تنێ تێکچوویینێ ژ مە رە دبێژن، وێ ب کێری مە و چو دی بهێن؟ چما بەرێ مە تنێ ل تێکچوونێ یە؟ گەلۆ مە بیرا خوە یا  رۆژێن خوەش و رۆناک؛ ئازاد و ئارام ژ بیر کرییە؟ گەلۆ مە باوەری ب نها و داهاتوویێ خوە هەیە؟ پرسێن مە پرن، لێ دڤێت ئەم بکارب ئێدی بەرسڤان ژ خوە رە پەیدا بکن. ئەم دێ د فینۆمینێن کولتووری دە ل بەرسڤێن خوە بگەرن؛ لەوما د وان دە ئەم دکارن ترس و مەترسیێن خوە؛ ئارەزو و خوەستەکێن خوە؛ پێژن، رامان و هەستا خوە ببینن. ئەم هەیا نها د بەرهەمەک ئەدەبییا کوردی دە ب ئاوایەکی کۆلەکتیف کو بکارت ژ تێکچوونا مە یا گشتی رە ببت بەردەڤک و مۆهرا خوە لێ دابت، راست نەهاتنە. لێ دیسان ژی، د هندەک بەرهەمێن کوردی دە، ب ئاوایەکی پارچەیی بت ژی، ئەم ل هندەک ئێشێن جڤاکا خوە راست دهێن. یەک ژ ڤان بەرهەمێن ئەدەبییاتا کوردی کو دەستێ خوە ل سەر برینەکێ دایە و ب ئاوایەکی رەخنەگر نێزیکی مژارێ بوویە رۆمانا "مریەما" یە.

مریەما هەرچقاس وەکی تاکەکەسەکێ بئاخڤت ژی، د گەلەک جهان دە ب ئاشکەرایی دبێژت کو ئەو نە تنێ بەحسا پرسگرێکا خوە  دکت و خوە وەکی بەردەڤکا گەلەک ژنێن کورد رابەر دکت. ئانکو، کارێکتەرا ب ناڤێ مریەمایێ وەکی کارێکتەرەکە تیپیک دەردکەڤت پێشبەری مە. ل سەر ناڤێ ژنێن باشوورییێن کورد رەخنەیەکێ ل جڤاکا نێرا کوردێن باشوور دکت، کو  د کارێکتەرێن ب ناڤێ "کابرا، هەژارێ پێشمەرگە، ئیسلامێ کۆمینیست و هاوارێ ئیسلامی" دە، جڤاکا نێر دهێت سەمبۆلیزەکرن. هەر یەک ژ ڤان کارێکتەرێن نێر خودانێ نوونەراتییەکا ئیدەۆلۆژیکە و د کارێکتەرێن وان دە، ژ دەڤێ مریەمایێ هایا مە ژ جڤاکەکە سەخەربوویی چێدبت، کو ئێدی ژنێن باشووری د وەلاتێ خوە دە، د ناڤ ئاڤاهیێن بلند دە، کو ئالایێن رەنگین لێ ل با دبن، بوونە بیانی. هونەر ل سەر تەزێ ئاڤا دبت. لەوما تەز (هەبوونا تێگەهشتنێ) بەهشتە و ئانتیتەز (نەبوونا تێگەهشتنێ) ژی دۆژهە و دناڤەبرا هەردوویان دە کریزە پەیدا دبت.

"تو دزانی کو ئیرۆ تەمەنێ من دبت سیهـ و شەش سالێن رەبەق و هێژ ئەز ب تنێ مە؟!" مریەما ب ڤێ هەڤۆکێ دەست پێ دکت و ب ڤێ پرسێ دقەدینت: "و پاشی چ نارین؟".

بەلێ، بەرهەما ب ناڤێ مریەمایێ کێفەراتا د ناڤبەرا ڤان هەردوو هەڤۆکان دە یە. ئارمانجا مریەمایێ ئەوە کو ڤێ ئانتیتەزێ ژ هۆلێ راکت لێ ئەنجام: "و پاشی چ نارین؟" واتە بەردەوامییا شکەستنا هێڤی و داخوازان، لبەربێچوویینا کێفەراتێ. رەوشا مریەمایێ یا بەریا تنێیاتییێ رەوشا یەکبوونێ یە. ئەو، دایکا خوە حەلیما و بابێ خوە دێوالی ل گەل هەڤن، ب هەڤ رە دژین. ئەڤ قۆناغ، قۆناغا تەزێ یە کو ئەم گوهێ خوە بدن مریەمایێ، ئەم ڤێ قۆناغێ، قۆناغا بەریا هەلوەشینا تەزێ، بەریا کو پێڤاژۆیا ئانتیتەزێ دەست پێ بکت، وەها ڤەدبێژت: "من حەز دکر قەسرەکە ژ گولیگەنمان ئاڤا بکم، ل هاڤینێن زەر، ل بهاران کەسک و ل دەمسالێن دن ژی سپی و سۆر وەک پۆرا دایکا من" ل ڤر مریەما هێژ د بەهشتێ دە یە، پێڤاژۆیا ئانیتەزێ دەست پێ نەکرییە. ئەو د دونیایەکە خەون و خەیالان دە یە.  ئەو ژ دونیایێ هێڤیدارە و ژ دەمی باوەر دکت کو دێ سوبەرۆژ تشتێن خوەش ژێرە دیاری بکن. ئەو هەتا ١٣ سالیا خوە ب چاڤەکی دی ل دونیایێ دنێرت. دیسان، کو ئەم گوهێ خوە بدن مریەمایێ، ژ بۆ وان دەمان وەها دبێژت: "ل هەیامێن زارۆکییا  سەهەند، من ب کەلەگەرمی ژ هاڤینێ حەز دکر، ژ هەموو دەمسالان پتر" ، "من حەز دکر قەسرەکە ژ گولیگەنمان ئاڤا بکم، ل هاڤینان زەر، ل بهاران کەسک و ل دەمسالێن دی ژی سپی و سۆر وەک پۆرا دایکا من" لێ رۆژ دهێن و یەکبوونا حەلیمایێ، دێوالی و مریەمایێ ب کێمبوونا حەلیما یا دایک، مریەما دەربەکێ دخوت. واتە، تەز و یەکبوون ژی دەربەکە مەزن دخون. تەز ب دوماهیک دهێت و ئانتیتەز دەست پێ دکت، مریەما تم بخوازت ڤێ ئانتیتەزێ ژ هۆلێ راکت، وەها دەست پێ دکت: "پشتی کو دایکا من گەهشتیە کاروانێ سپی و سەبرین، ئەز تنێ مام، پتر ب بابێ خوە ڤە هاتم گرێدان" گریدانا وێ ب بابێ وێ ڤە جۆرە یەکبوونە، بەلێ هێژ یەکبوونەکە ساڤا یە نەگەهایە ئاستێ تەزێ. دایکا وێ حەلیمایێ دمرت لێ ئەو ب بابێ خوە ڤە دهێتە گرێدان، ئەو دخوازت ڤالاهی، ئانتیتەزا کو ب مرنا دایکا وێ پێک هاتی ب گرێدانا ب بابێ خوە ڤە داگرت. لێ مریەما هەر دترست، دترست کو بابێ وێ ژی دەڤ ژ وێ بەردت "دترسم کو بابێ من من ب تنێ بهێلت"  ئەڤ ترسا وێ پێک ئەنجەق دهێت. پشتی مرنا دایکا وێ هێژ سالەک نەقەدیایی، هێژ شینا مریەمایێ نەقەدیایی، باوەریا وێ یا ب بابێ وێ دێوالی هلدوەشت و مەنجۆل دبت ژنبابا وێ. ل گەل کو باوەریا وێ یا ب بابێ وێ دهەژت ژی هێژ هێڤییا تەزێ هەیە، لێ پشتی زەواجا بابێ وێ و دەما کو مەنجۆل ب "کاژینێ" ب حال دکەڤت و بابێ وێ د ١٩٨٣یێ دە، ل شەرێ کەنداڤێیێ یەکێ، ل باشوورێ ئیراقێ دهێتە کوشتن، ئێدی، یەکبوونا ژ دێوالی، حەلیما و مریەمایێ ب جارەکی دفەشکلت و ئەو ب خوە تنێیاتی یە. تنێیاتییا کو ٢٣ سالان هەول ددت خوە  ژێ خلاس بکت، دەست پێ دکت. د شەڤا کو بابێ وێ هاتی ڤەشارتن دە، تنێیاتییا وێ ژی دەربەکە مەزن دخوت؛ ژ ئالێ کابرایی ڤە دەستدرێژی ل وێ دهێتە کرن. ئێدی مریەما، مەریەمایەکە ب تنێ یە، تنێیاتییەک دەربخواری د خوە دە هلدگرت. ژیانا وێ ب جارەکی هاتە گوهۆرین. هێڤی، داخواز، خەون و خەیالێن وێ شکەستی نە. "بەلێ ژ سێزدهە سالیێ ڤە، هاڤین ل بەر من سار بوویە، چونکی نەکاری خوە ل هەمبەری هێزا باوەری  و حەزکرنا من راگرت، باوەریا من ب هەر سێ دەمسالێن دن ژی هەژاند، لەورا ئەز ل دەمسالێ پێنجێ گەریام" دەمسالێ پێنجێ ئانکو بەهشت، ئانکو یەکبوونا بەریا هەلوەشینێ، ئانکو شادی، ئارامی، ئەڤین و حەزکرن. ئانکو ژبیرکرنا تنێیاتییێ، ئانکو داگرتنا ڤالاهییا ژ جهێ دایک و بابێ وێ پێکهاتی. مریەما ل بەندا ئێکی (زەلامەکی) دمینت. ئێکە کو بزانت ئەو ژ کەچینیێ هاتییە خستن ژی، بکارت ژێ حەز بکت. کا ئەم گوهێ خوە بدن مریەمایێ: "ل بەندا شەمەندەفرەکی مە هەتا کو بهێت، من سوار بکت و دوور ببت، دوور دوور، بەر ب هندەک ئیستگەهێن کو من نەدیتینە. نارین، ئەز دترسم بمرم و شەمەندەفرێ نەبینم. دووکێلا وێ د کەڤالێن من دە دیار دبت، بەلێ ئەو ب خوە، نا" بەلێ ، ل بەندا شەمەندەفرێ یە. لێ هەژارێ پێشمەرگە نە ئەو شەمەندەفرە یە کو مریەما بکارت داوییێ ل تنێیاتییا خوە خوە بهینت. ل گۆری هەژارێ پێشمەرگە: "ژن تنێ ژ بۆ سێکسی نە..." و ئیسلامێ کۆمونیست ژی نە ئەو شەمەندەفرە یە و ژبۆ کو مریەما د سوکرا وی دە نەمینت – وەک کو ئەو وەسان هزر دکت- دخوازت کریارا لەواتێ دگەل مریەمایێ بکت، وەکی دی دترست نەکو مریەما ب سەر گوهێ وی دە بمینت. واتە ئەو نزانت کو مریەما ژ کچینییێ هاتییە ئێخستن، نەخوە هەگەر زانیبا دا چ کت؟ شەمەندەفرا کو مریەما ل بەندێ یە، کو رۆژەکێ بهێت و وێ دوور ببت نە حەجی هاوارە ژی. یەک ژ وان نە شەمەندەفر بوو هەروەک مریەما ب خوە دبێژت "نە پێشمەرگەیێ خوەدانێ برنۆیێ ئەزا کوردپەروەر ناس کرم، نە گاورێ خوەدانێ پێکێ شەرابێ ئەزا مولحد ناس کرم، نە ژی مەلایێ خوەدانێ تزبیان ئەزا باوەردار ناس کرم. ب تنێ کرمانجی هەتا رادەیەکێ ئەز ناس کرم. بەلێ ژ بەر کو وی ئەز وەکو مرۆڤ و ئاشق ناس کرم، لەو را پۆلیسێن خوەدێ و دەولەتێ ئەو تەرقاندن" کەسەکی د جڤاکا باشوور دە ئەو ناس نەکر. مریەما دبێژت: "سەرێ چەند سالانە و ئەو ژنێ وەکی ماکەرەکێ دبینن، خرابێ وان لێ سوار دبت و قەنجێ وان بارێ خوە لێ دکت ویێ بێ دەنگ ژی دخوازت دەڤێ وێ لغاڤ بکت".

کرمانج دمینت، کرمانجێ کامیرێ. تنێ ئەو ژ مریەمایێ حەز دکت، مریەما ژی ژێ حەز دکت و ژێ باوەر دکت. مریەما نێزیکە کو خوە ژ تنێیاتییا خوە رزگار بکت، لێ کرمانج ناخوازت ب مریەمایێ رە بزەوجت لەوما ل گۆری کرمانجی ئەو ب کێر مریەمایێ ناهێت ژبەرکو د شەرێ براکوژیێ دە فیشەکەک ل ناڤ لنگێ وی کەتییە و دەمارا مێرانییا وی قەتاندییە. ل دوماهیکا رۆمانێ هەڤالا وێ نارین پرسیار دکت، دبێژت: "ئەز نەمینم ژ بۆ وە... و پاشێ چ بوو؟"مریەما ب سەرسامی لێ دنێرت و دبێژت: ": پاشێ چ نارین؟".

بەلێ، "پاشی" ئەم دزانن. پاشی ئانکو بەردەوامییا تنێیاتییا مریەمایێ، بەردەوامییا کریزە و کاووسێ. ئاڤانەکرنا تەزێ و سەنتەزێ. د مریەمایێ دە، هەر چقاسی مریەما هێژ تنێ ژی بت، ئانکو د ئارمانجا خوە دە ب سەر نەکەتبت ژی، لێ د هێلا نیشاندانا هەلوەشینا ئەتیک و سنجییا جڤاکا نێر دە ب سەر کەتیە. رۆمانا مریەما، ژ هێلا دەسنیشانکرن و رەخنەکرنا تێگەشتنا ژنێ یا د جڤاکا باشوور دە، بەرهەمەکە سەرکەڤتی یە.