خواندنه‌ك بۆ سيفرا سليڤی يا رۆماننڤيس سه‌بری سلێڤانه‌یی .. د ئه‌ده‌بیاتا کوردی ده‌

05/09/2011 02:30

خواندنه‌ك بۆ سيفرا سليڤی يا رۆماننڤيس سه‌بری سلێڤانه‌یی .. د ئه‌ده‌بیاتا کوردی ده‌

محه‌مه‌دچه‌لكى

د ئه‌ده‌با کوردی يا نووژه‌ن ده،‌ رۆمانێ جهه‌که‌ هه‌ژی گرتيه‌ و د سه‌ر وان ئاسته‌نگيێن ل سه‌ر زمان و چاندا کوردی هاتينه‌ چه‌سپاندن و ب ياسايێ موهرکرين، لێ ديسان نڤيسکارێن کورد ب ژێهاتی خوه‌ هاڤێتنه‌ مه‌يدانا ئه‌ده‌بی و ته‌ڤ چه‌ق و به‌ندێن وێ و ب شاکارێن ئافراندنێن خوه‌ خه‌ملاندنه‌.

سه‌بری سلێڤانه‌یی  يه‌ک ژ وان نڤيسکارانه‌، يێن د سالێن 1998ێ و ڤر ڤه‌ ب زيره‌کيه‌که‌ کێم هه‌متا، هاتيه‌ ناڤ قادا ليتراتۆرا کوردی و ب تايبه‌ت ناڤ شۆڤا رۆمانێ و يه‌که‌م به‌رهه‌ما خوه‌ د سالا 2004ێ وه‌شانديه‌ و ئه‌ڤ رۆمانه‌ ژ لايێ وه‌زاره‌تا ره‌وشه‌نبيری ل سوله‌يمانيێ هاتيه‌ به‌لاڤکرن، رۆمان ب ناڤێ ئاڤا مه‌زن، ( ل ده‌ڤه‌را به‌هدينان رووبارێ دجله‌ ب ئاڤا مه‌زن ناڤ دکه‌ن)، و ئه‌ڤ رۆمانه‌، رۆمانه‌ک سۆسيۆلۆگی ديرۆکييه‌ و سه‌رهاتييا به‌رخودان و نه‌خشێ بوهژاندنا کوردان ژ لايێ ده‌ستهه‌لاتدارێن داگيرکه‌رێن ئيراقێ ڤه‌ يه‌ و ئه‌ڤ رۆمان ب رێنڤێسا لاتينی هاتيه‌ وه‌شاندن. پشتی ڤێ رۆمانێ نڤيسکار سه‌بری سلێڤانه‌یی  مينا ده‌نگه‌که‌ تايبه‌ت و ستايله‌که‌ تايبه‌ت ب خوه‌ڤه‌ دئافرينه‌ و چه‌ندين رۆمانێن گه‌له‌ک بالکێش و ب مژار ته‌کۆزي، کو گشت کێليێن جڤاکي، پۆليتيکي، فه‌لسه‌في، ده‌رووني( پيسکۆلۆگي)، ديرۆکي، ئۆلي، ره‌نگێ هزرکرنا مرۆڤێ کورد، چه‌وانييا پێکهاتييا جڤاکا کوردی و ره‌وشت و تيتالێن وي.. و پرسگرێکا ژنێ، کو نڤيسکار ڤێ پرسگرێکێ ب لێگه‌رينه‌ک ل قه‌تێ دی ناڤ دکه‌.


نڤيسکار سه‌بری هه‌يا نها ئه‌ڤ رۆمانه‌ وه‌شاندنه‌:


- ئاڤا مه‌زن ژ وه‌شانێن وه‌زاره‌تا ره‌وشه‌نبيری ل سوله‌يمانيێ ل سالا 2004.


- بيست سال و ئێڤاره‌ک ژ وه‌شانێن ئێکه‌تييا نڤيسکارێن کورد تايێ دهۆکێ ل سالا 2005.


- مريه‌ما . . کچه‌ ژنه‌ک ژ زه‌مانه‌ک دي، ل چاپخانا هاوار- دهۆک هاتيه‌ چاپکرن 2007.


- سيفرا سليڤی کو رۆمانا هه‌ری داويه‌، ئه‌و ژی ل چاپخانا هاوار- دهۆک هاتيه‌ چاپکرن 2009.


سيفرا سليڤی ئه‌ڤ رۆمانه‌ کو رۆمانا نوويه‌ کو نڤيسکاری پێشکێشی پرتووکخانا کوردی کري، ديسان خوه‌ هاڤێتيه‌ ناڤ کێشێن جڤاکا کوردی يێن بووينه‌ سه‌ده‌ما سنگه‌پێبوونا وان د گێله‌شۆکا پێڤاژوويا گلۆباليزما جيهان ڤه‌گرتی ‌ و شه‌پ ره‌پا چه‌نگسستيا مه‌ د ڤێ گێلمێ ده‌. نڤيسکار نووژدارێ ب سه‌رهلبوونا ده‌رد، پرسگرێک و گشت نه‌په‌نيانه‌ يێن جڤاکێ ڤه‌دگرنه‌ و سه‌بری ژى يه‌ک ژ ڤان نووژدارانه‌ و هێدی و ب که‌فته‌ له‌فته‌ و نه‌ سه‌ر گه‌رمانه‌ پياسێ د ناڤ ڤان کێشان ده‌ دکه‌ت، به‌لکو نووژدارانه‌ و هێدی و ب زمانه‌که‌ کورمانجييا سپه‌هی کو هه‌ر کورمانجه‌ک چ ل سه‌رێ چيايێن ئه‌له‌گزێ به‌ يان ژی ل له‌يلانا ئورفايێ و شه‌نگارێ به‌، ب ساناهی تێدگه‌هه‌ و بێ سه‌رگێژی ژ هه‌ڤۆکێن شۆڤا رۆمانێ پێ چاندي، تێدگه‌هه‌ و مفايى ژێ وه‌ردگره‌. ئه‌ڤه‌ ژی يه‌ک ژ تايبه‌تمه‌نديێن نڤيسکار سه‌بری يه‌، کو شيايه‌ خه‌مل گه‌شييا په‌يڤێن خوه‌ ژ گشت بووستان و ده‌ڤه‌رێن کوردستانێ گولبژێر کرنه‌ و کتێن جوان و سه‌ربلند کو ژ دوورڤه‌ ب کووفی کێلييا خوه،‌ بالا مرۆڤی دکشينه‌ سه‌ر خوه‌، دکه‌ مه‌ره‌ق کو مرۆڤ په‌ری ل په‌ی په‌ری ڤه‌ده‌ و ل گولستانا په‌يڤێن کورمانجی سه‌ر مه‌ست ببه‌ و هنبانا په‌يڤێن دلڤه‌که‌ر ژ مشتاخا رۆمانا سيفرا سليڤي، دابگره‌. خوه‌نده‌ڤان ده‌ما ژ خوه‌ندنا ڤێ رۆمانێ کوتا دبه‌، ده‌ستڤالا ناڤه‌گه‌ره‌، به‌لکو وێ هه‌ست بکه‌ کو گورزه‌کا پرسياران ل جه‌م په‌يدابوويه‌ و ئاستێ هزرکرنا وی بۆ زانه‌بوونێ، مه‌ندتر بوويه‌ و پرس و پرسياری ل جه‌م په‌يدا دبه‌ و گڤانده‌ په‌لخاندن، دبه‌ کاره‌ک ئاسايی و هيمێن وان پيرۆزيێن ب زۆرێ جڤاکێ يان هنه‌ک مرۆڤان پيرۆزی دايێ، لێ دکۆله‌ و نه‌راستی و نه‌پيرۆزيا وان به‌ر را دکه‌ و مينا شتلێن سپيندارێن زڤستانان رووس دبن، وان پيرۆزيان رووس دکه‌. پريزی دڤێ رۆمانێ ده‌ و د گشت رۆمانێن سه‌بری ده‌، ئه‌و پيرۆزی نينه‌ يا کو کرێتي، کيندلي، زۆري، خوه‌ د سه‌ر هه‌ر که‌سی را ديتن، ئۆلپه‌رێسي، مه‌لاتي، شێخاتي، هۆزگه‌ري، ئاخاتي.. نه‌خێر به‌لکو بلند راگرتنا مرۆڤييه‌ و پێشده‌برنا هزرا چاکيێيه‌ و تور دانا نه‌قه‌نجيێيه‌، پيرۆزی ته‌نێ بۆ مرۆڤانه‌ و مرۆڤ پيرۆزترين بوونه‌وه‌ره‌ و نه ئێشاندنا مرۆڤی و نه‌ به‌رژێرکرنا وي، پيرۆزييا پيرۆزيێيه‌ و مرۆڤ دکاره‌ بێ دودلی بێژه‌ کو نڤيسکار سه‌بری هومه‌نيسته‌که‌ بژاره‌يه‌ و که‌فتيه‌ سه‌ر رێچا هومه‌نپه‌رێسێن جيهانی و ئاست بلندا رۆمانا کوردی گه‌هانديه‌ ئاستێ وان و نه‌خاسمه‌ د ڤێ رۆمانا سيفرا سليڤی ده‌. ته‌ڤنێ رۆمانێ ل سه‌ر 10 پشکان و ژ دووماهيک، وه‌سيه‌تنامه‌ و هشيارنا‌مه‌ هاتيه‌ پارڤه‌کرن، ژ دووماهيکێ نڤيسکاری کريه‌ پێشی و ئافراندنه‌ک ئه‌نتيکه‌ د وارێ نڤيسينێ ده‌ کريه‌ و ئه‌و ژی دووماهيک کريه‌ کليتا ده‌رگه‌هێ ڤه‌هاندنا ته‌ڤنێ رۆمانێ، ئه‌ڤه‌ ب خوه‌ ئافراندنه‌که‌ نوويه‌ د وارێ نڤيسينێ ده‌، چونکو د وارێ نڤيسينێ ده،‌ نڤيسکار گه‌له‌ک گرنگيێ دده‌ن ده‌ستپێکێ و وێ دکه‌نه‌ کليتا ده‌رگه‌هێ مژاران و خوه‌نده‌ڤانی ئامداه‌ دکه‌ن، کو هێدی هێدی مژاران هلشکێڤه‌ و پرسگرێکان ب ره‌حه‌تی دانه‌ به‌ر چاڤێن خوه‌نده‌ڤانان، لێ نڤيسکارێ مه‌ کێليه‌که‌ نوويه بۆ ڤه‌کرنا ده‌رگه‌هێ مژاران ئاڤاکر و دبه‌ په‌ی نڤيسکار سه‌بری را ئه‌ڤ ئافراندنه‌، ببه‌ مينا رێبازه‌که‌ تا‌زه‌ و بکه‌ڤه‌ که‌توارييا نڤيسکاريێ ده‌، ژبلی ڤێ ئافراندنێ ژی ب پرسيارێ ده‌رگه‌هێ رۆمانێ ل خوه‌نده‌ڤانی ڤه‌دکه‌ و ب ژانه‌که‌ ژانداری دنڤيسينه‌: (ئه‌ز وه‌ستيام!
ئه‌ز ژی وه‌ستيام!) (به‌رپه‌ر 4) ب ڤێ پرسيارێ ده‌رگه‌هی ڤه‌دکه‌ و هه‌ر ب پرسيارێ داويێ ب ڤێ رۆمانێ دهينه‌ و ده‌ما دنڤيسينه‌: ما نه‌ سه‌يره‌ کو نها خه‌وا من دهێت؟ ما نه‌ سه‌يره‌ ژی ئه‌ڤ مه‌رگه‌ساتا ناڤێ وێ ژيان؟ ئه‌رێ تو چاوان ته‌حه‌مولا وێ دکي؟ (به‌رپه‌ر 168) پرسيار نيشانه‌ بۆ گۆمانێ و حه‌زا لێگه‌ريانێ ل جه‌م مرۆڤی په‌يدا دکه‌ و هندی پرسيار بمينن، وێ لێگه‌ريان ل به‌رسڤان ژی بمينه‌، ب ره‌نگه‌ک دن نڤيسکار دخوازه‌ بێژه‌; هه‌ر تشت د ڤێ ژيانێ ده‌ جهێ پرسيارێ يه‌ و تشتێ ره‌هايی تونه‌يه‌‌ و هه‌ر پيرۆزيه‌ک، ره‌وشته‌ک، تيتاله‌ک (ئاده‌ت)، سنجه‌ک، پرسێن که‌سي، هيڤی و داخواز، باوه‌ري، ئۆل، که‌سێن ناڤدارێن ديرۆکي.. و هه‌بوون و نه‌بوون گشت گه‌ره‌که‌ بکه‌ڤن به‌ر پرس و گۆمانێ و ژ ڤێ گۆمان په‌يداکرنێ، وێ راستی خوه‌ ژ ناڤ ره و په‌راسوويێن وێ تازه‌ بکشينه‌.

ب پرسيار و گۆمانێ رۆمان ده‌ستپێدکه‌ و هه‌ر ديسان ب داوی دهێت، وه‌که‌ دن ته‌ڤنێ رۆمانێ ب زمانه‌ک ئێک ئاستی هاتيه‌ هووناندن و هه‌ڤۆکێن ڤێ رۆمانێ د پری واته‌نه‌ و ب ئاوايه‌که‌ ژيرداری په‌يڤان دهوونه‌ و گه‌له‌ک هه‌ڤۆک مينا په‌ندێن پێشيان خوه‌ ددن خوه‌ياکرن و ئه‌ڤه‌ ژی تايبه‌تمه‌ندييه‌که‌ نڤيسکار سه‌بری سلێڤانى يه‌، کو هه‌ڤۆکێن واته‌دار دنڤێسه‌ و مينا د پشکا سه‌رمه‌دنامه‌ دا خويا دبه‌: (ده‌سته‌ برا‌يه‌کێ ڤه‌کري، باشتره‌ ژ وه‌لاته‌کێ داخستي) (به‌رپه‌ر 9)، ژ ڤان گۆتنێن واته‌دار دخوازم چه‌نده‌کان وه‌که‌ ميناک بۆ خوه‌نده‌ڤانان ل ڤر رێز بکه‌م، دا ئه‌و ئه‌و ژی ژ ڤان گۆتنێن واته‌دار بێ به‌هر نه‌بن، ئه‌ڤه‌ چه‌نده‌ک ژ وان هه‌ڤۆکێن واته‌دار و مفادار: (ديوارێن بلند، ده‌ست و پرسياران بلند دکن)، (ماچه‌ک دشێت وه‌لاته‌کی ئاڤا بکه‌ت يان وێران بکه‌ت)، (زه‌لام بێ ژن زارۆکه‌که‌) (پنييه‌کا سپی گه‌له‌که،‌ ب تايبه‌ت د تاريێ ده)، ( ئه‌ز نه‌وێرم بنڤم، چونکو دترسم ئێدی هشيار نه‌بم)، ( هه‌ر نه‌فه‌رکی دێمه‌ک، دونيايه‌ک و داستانه‌ک هه‌يه‌) (هێز د بێده‌نگيێ ده‌ يه‌) ( ڤێرێ (ئه‌) زولوماتا شه‌رقێ يه‌. رۆژ ب ئێکجاری يا ڤه‌مر) و چه‌ندين گۆتنێن دن کو خوه‌نده‌ڤان دکاره‌ د ناڤ مێرگا سيفرا سليڤی ده‌ ببينه‌. وه‌که‌ مه‌ گۆتی ئه‌ڤ رۆمانه‌ ژ پشکان و ژ دووماهيک، سه‌رمه‌دنامه‌، وه‌سيه‌تنامه‌ و هشيارنا‌مه‌ پێکدهێت. که‌سێن سه‌ره‌که‌ د رۆمانێ ده‌، هشيار و سه‌رمه‌دن و دگه‌ل چه‌ند که‌سه‌کێن دن مينا حه‌مۆ و کورێ هشياری (محه‌مه‌د) و.. هه‌ر چه‌نده‌ که‌سێن رۆلا خوه‌ د ناڤ رۆمانێ ده‌ دبينن، هندکن ژي، لێ کارييه‌ خوه‌نده‌ڤانی بۆ سالێن 1980يان ڤه‌گه‌رينه‌.

https://www.rojnamawar.com/direjya.php?page=view&id=4434&z=1

 

Topic: خواندنه‌ك بۆ سيفرا سليڤی يا رۆماننڤيس سه‌بری سلێڤانه‌یی .. د ئه‌ده‌بیاتا کوردی ده‌

شرۆڤه‌ نینن

کۆمێنته‌ک نوو

Sabri Silevani
Iraq- Kurdistan - Duhok
009647504177409
Facebook: Sabri Silevani